Quantcast
Channel: More than words – Mi(sual)
Viewing all 120 articles
Browse latest View live

Mizoram Chief Minister’s Relief Fund (CMRF) a bo em ni?

$
0
0

A chepa kaiin: CM Relief Fund hi State dang te hian an hmang tangkaiin mipuite rilru ah pawh a tla na hle mai a. Sikkim CMRF phei chuan hmanni a lirnghing tuarte in 17 zet kha nuai 4 chuang theuhin a pui thei nghe nghe a ni. Chutih laiin Laipuitlang leh Ramhlun Venglai chhiatna chungchangah Mizoram chuan CM Relief Fund hi sawi thawm a awm ve miau loh avangin ka rilru ah a awm reng a, ti hian ka chhui zau ta a ni.

State dang tih dan: India ram state thenkhat Odisha, AP, MP leh HP te chuan inkaihhruaina mumal tak neiin public awareness pawh an bei na sa hle a. CMRF a chhun luh te hi income tax pawh exempt a ni nghe nghe a. e-CRMF beiin online a contribute duh tan pawh awlsam takin an dah mai bakah online/ offline donors (thawhtu te) leh beneficiaries (dawngtu) te hming nen kimchang takin transparency (langtlang) dik takin an pho lang a. Kum tin annual audit neiin felfai takin an kal pui a ni.

CM in a sem ringawt ni lo in form fill up tur awm in apply theih a ni a. Hei hi kan hmang lo nge kan hre lo, kan sawi lar lo hle. Hetiang hian mipui mangang tanpui ngaite tanpuiin hma an la thin a ni.

Hmansual theih a ni em? : RTI Activist lar tak Shailesh Gandhi chuan 2008 khan Maharastra CM hnenah open letter thawnin CMRF hmang a Kabaddi games te, in zaisiakna atan te a an hman thu leh Trust ang a in register ni si, Trustee mumal awm lo leh Charity Commissioner awm lo ang in mipui hma ah a challenge hial a nih kha. CM khan a nihna a hmang lo in a duh thalin a hmang tihna a nih ber chu (RTI hmang a a khawnkhawm atang a open letter hi ziak a ni)

Mizoramah ve thung le! : Kum 2009 Aug thla atangin hmuh theih chin (DIPR leh Vanglaini Website atangin) ah mimal/ pawl 100 zetin thawh in a vaia tling khawm chu cheng Nuai sarih leh singkhat chuang (7,16,090) CM Relief Fund ah hian chhun luh niin a lang a. (Heng data hi ka lak khawm chawp mai a ni). Kum 2011 Jul atang a vawin ni thleng hian DIPR hian an website ah contribution hi an ziak lang tawh lo a ni. 2013 data ka lakkhawm hi Vanglaini website atangin a ni. Mimal phei chu mi 10 vel chauh in an thawh a. Congress Unit/ Block leh Vilage Council hrang hrang ten an thawh hi 80% dawn a ni a. Organisation lamin an thawh hnem hle bawk. Hetah hian a kimchang ka hmuh theih chin en theih in ka dah e.

A kaikuang chu: A tlem berah nuai 7 chuang tling khawm ni ta se la, a hmanna emaw mi te tanpuina CM Relief Fund atang hian vawiin ni thleng hian mipui te hmuh phak internet ah hmuh tur a awm ve hauh lo mai a. Khawiah nge an awm zawh tak? Nge pung awmin an dah tha? State thenkhat ah chuan GAD hnuaiah dah a ni a, a thenin Trust angin an kal pui a, Mizoramah hian eng ang chiah in nge kan kalpui ve hmuh tur a awm lo a ni.

Enge a awmzia: Heta ka sawi tum ber chu ram hruaitu lu chu kan mamawh min phuhru tur leh min thlamuan tur a kan beisei a ni. Chutih laiin kan ramah chuan tun a chhiatna kan tawh ah ngei pawh CM Relief Fund rim kan hre lo mai ni lo in mimal leh pawl ho in tanpuina veh bur an khawn a. Entirnan, NEREFS Ltd phei chuan nuai 2 chuang chu CMRF a pe lo vin YMA a hlan ta daih a nih kha. Chutiang zelin Green Mizoram Network leh pawl hrang hrang ten sum an khawnkhawm pawh sawrkar kutah hlan ngama ni ta lo.

A awmsa a hmanna pawh kan hriat miau loh vang te pawh a ni thei ang. YMA hi huangtau lo chi a ni hlei nem. Sawrkarin aw a chhuah ngam miau thin loh avangin aw a chhuah a, MZP/MSU te pawh an tih tur ni lo an ti kan tih fo na chhan chu sawrkar hna tur an thawh thin vang a ni. I ngaihtuah chiang ang u. e-governance in min thawlh khum mek e.. langtlang sawrkar kan duh kha maw?


Hmangaihna hi enge a awmzia dik tak?

$
0
0

Hmangaihna hi a saptawng takin ‘verb’ a ni emaw ‘abstract noun’ emaw pawh lo ni ta se, a Mizo tawng zawngin i han hrilhfiah dawn teh ang… phur fe fe in lo awm em? :P

Pu Lalhmingliana Saiawi chuan hmangaihna chu… ‘.. a chhan leh vang chu engpawh lo ni ta se la, kumtluang a daih chuan hmangaihna a ni mai’ a lo ti a. Mahse, hmangaihna a hrilhfiah a ni lo, hmangaih chhan leh a outcome/ results chungchang a ni a sawi ni!

I hmangaih em em a, a tan chuan i neih ang chhun chhun papawr kan pawh i ui lo a ni thei, si ar lak i huam lo a nih pawhin fur ruah tal do chu i inhuam ve ngei turah ngai ta i la…. ‘Ka hmangaih che a sin’ i han tih zawh chiah hian enge chhanna i beisei ve le! “Kei pawh in ka hmangaih che a sin” a lo ti bawih hnap emaw “Ka lawm hle mai a” a lo ti a nih pawhin a ri i ngaithla tawh lo ang, a hmui phun atangin i focus ang a, a mitmeng i mit sir pah ang.

Chutah chiah chuan suangtuahna ramah i lut kual ang a, zan thla eng hnuaiah tu dang ngai lo ten lungrual a leng dunin, zan dang a awm leh dawn tih hre lo in lungchim takin i kuah zui vawng vawng mai lo maw? I han thang harh a, a chhanna thluk chu eng key nge tih i han van ruai a, Minor nge Major key tih chu i thinlung guiter chuan i han perh chhin ve la. A tapah chuan eng key pawh lo ni ta se, a famkim lohna ni a i hriat ve ang chhun chhun pawh kha, a ti famkimtu ah an lo chang hman tawh si! “Naktuk hi ni lo mai se” i ti rilru em?

Mak tak maiin a tuk khua a lo var a, a ngaite bawkin hmangaihna hi enge ni ta? tiin tapchhak tlawh tur i neih loh pawhin thenawm hnai kuhva dawr bang tlawh chhanin i khup i sai hlarh hlarh tawh mai lo maw? Zan lam a chiang viau si kha a tuk a lo thlen chuan zanin ah min la hmangaih tho ang em? tih i dawn zui vawng vawng a, zing chaw hmeh anthur tlak hang chauh a lo ni nen, vai buhfai urh rim nen harsa ti takin chaw tlang i lem tawk tawk in ka ring!

Chuti a nih si chuan HMANGAIHNA chu enge ni ta? Unau, a Greek tawng a EROS leh AGAPE tih lam sawi ka tum hauh lo a nia, Mizo tawng takin HMANGAIHNA kan tih chu ‘BEISEINA’ lek hi a lo ni. RINNA a tel i tih pawh in i rinna avanga rinhlehna lo chhuak lo tudai thin tu chu BEISEINA bawk a ni!

Beiseina a tawp ni a i hriat hun hunah i HMANGAIHNA pawhin chuai lam a pan tial tial ang! Chuvangin Beiseina tello hmangaihna a awm thei lo a, hmangaihna tello beiseina phei chu trek satel um tir tum ang chauh a lo ni!

Beiseina nen kan theih chhun thuziak ram leh hnam tan kan hnutchhiah a, hmangaihna mitin a thlir zui vawng vawng tawh mai a. I hmangaih chu beiseina mit nen i thlir zui ta thin a ni. I beidawn ni ah chuan i hmangaihna in chuailam a pan tih inhria ang che!

…. i ram leh hnam i hmangaihna leh i nupui/pasal leh ngaihzawng hmangaihna kha engtia BEISEINA nasa nen nge i thlir ve thin le?

Hawh u, I ngaihtuah chiang teh ang u

$
0
0

Vanglaini 29, 2013 ah khan Trade & Commerce Minister Pu Lalrinliana Sailo leh Sagaing Region (Myanmar), Chief Minister U Thar Aye te (Minister tawiawmtu Pu Vanlalngaihsaka MCS, Lalzirliana Director, T&C, etc, te pawh an lang) te pahnih NE India-Myanmar Regional Business Conclave, Monywa, 28-29 May, 2013 a mi thlalak a rawn lang a. He Sagaing Business Summit a tel T&C Minister, Pu Lalrinliana Sailo thusawi Mizoram leh Myanmar insumdawn tawnna tur kawngpui siam mek, Zokhawthar-Rih-Tiddim, Lawngtlai-Zorinpui-Sittwee-te chung chang pawh ‘The Telegraph’ June 3, 2013 ah  tarlan a ni. Soviet Union a lo tlukchhiat hnu a tang a India in ngaihtuahna thar ‘Look East’ Policy mumal tak a lo neih tak hnu hian USA leh Europe lam hawi zawng vek a sumdawnna kum kha lehchen a lo kalpui thin chu tun ah hian khawchhak lam hawi zawng in boruak a in singsa chho mup mup mai a nih hi.

Look East Policy a tan lei lam a inkalpawhna kawngpui pawimawhber tur chu Moreh, Manipur leh Zokhawthar, Zorinpui te hi an la ni dawn. Tin, boruak lam ah pawh Gauhati Airport chu hman kum lawk khan International Airport a siam a nih tawh bakah, Imphal leh Agartala Airport pawh International Airport a upgrade na tur in India Sawrkar in Rs 160 crores zet seng in hma a la chho mup mup a, Imphal International Airport phei hi chu July, 2013 ah chuan hawn hman tum a ni. Heng Airport-2 te a Air Trafic Control Tower siamna tur hian Rs 10 crores ve ve pek fel tawh an ni bawk. Tripura phei hi chu inkalpawhna kawngpui nei ve lo an ni chung hian an lo chuh chak awm hle mai. Engpawhnise, kan Minister leh helam Department pawhin tan an la nasa hle tih ‘Zokhawthar’ ‘Zorinpui’ tih vel chanchin kan hriat fo dan a tang pawh hian a lang e. A thahnem ngaihawm lah tak a.

Look East Policy hlawhtlinna tur atana hmalakna Business Conclave a tel tur hian Manipur State aiawh in Chief Minister, Ibobi Singh leh a mah tawiawmtu mi-45 zet an fehchhuak a. Myanmar  leh Manipur inkar a thawhhona leh inthianthatna tur atan Ibobi Singh hian Business Conclave neih lai June 1, khan Imphal a awm Shija Hospital a thawk ten Monywa khua a hmui leh dangkak te tan a thlawna inentirna ‘Free Clinic’ an buatsaih chu Sagaing Region Chief Minister U Thar Aye nen an tlawh a, hemi ni hian mi-87 zet a thlawn a zai an ni. Free Clinic dang thla-3 vel hnu ah buatsaih a nih leh tur thu leh a senso zawng zawng pawh Manipur Sawrkar in a tum vek tur thu Chief Minister, Ibobi Singh hian a sawi bakah Monywa khua ah hian Damdawiin sakna tur ram Acre 50 Myanmar Sawrkar in a pek theih chuan Damdawiin India in a sak sak tur thu leh Damdawiin chu Medical College, mi-100 zirlai awm theihna tur in siam a ni nghal bawk ang a, Myanmar zirlai-75 leh NE zirlai-25 tan chhawr theih a ni ang (Vanglaini 3.6.2013).

Aw le, hetiang khawpa Ibobi Singh kaihhruai Manipur Sawrkar in Myanmar sawrkar leh mipuite lak a that chhuah leh tlaktlum a tum viau lai hian, keini Mizorama chengte pawh hian eng emaw chu tihtur kan nei ve dawn lawm ni? Tunhnai lawkah Pu Sangzela Tlau, Pu Vanneihtluanga te leh Mizo Academy of Letters a kan mi chhuanvawrten Myanmar an han tlawh a, khilama kan thisen zawmpui, kan Mizo unaute zinga an thiltawn leh hmuh bakah tun hmalama an chanchin kan lo hriatloh tam tak chu hriat leh hmuhtheih in kan sitting room ah min rawn chhawpchhuahsak a. Sawrkar puihna tel miahlo (beisei tur pawh a awm lo, an beisei lo bawk) a Tahan Bazar kang an dinthat leh dante, favai a power siamchhuah, sum thawhkhawm in khawl mawlte lei a luite khuap in zan a chhit tur eng an siamchhuahte leh an khawsak phung hrim hrim te chu en an nuam hle mai. Keini tan chuan kan Mizo pui, ‘eng a?’ kan tihpui theihte leh a chhehvel Tiddim, Falam, Halkha, etc a chengte pawh ‘Chhura leh Naa’ thawnthu, etc. nei kan thisen zawmpui USA, Singapore, Australia, etc ah te chuan Krismas, Chapchar Kut, etc lungrual leh hlim tak a Mizo hming a thiltihna a hun hmangho thin te tho an ni. Vanglaini May 29 ah chuan USA a Mizo ten May 25-26 ah Indianapolis a Chapchar Kut hmang a mi-700 chuang zet Zofate kut hmang in an fuankhawm thu a lo lang. Heng pungkhawm hote hi Myanmar leh India, etc a cheng zofate tho an nih hmel. Tunhmalam deuh 1980’s chho vel a USA a zin pha, mimal leh ZEF zaipawl te khan Maryland, Washington DC vel ah Mizo chhungkua an awm ve nual thu te Rochunga Pudaite in ah chaw an ei leh Mizo chawhmeh diktak an hmeh thu te kan lo ngaithla thin a nih kha. Amaherawhchu, tunhnai mai a kan boruak leh thil thleng te ngun tak a han ngaihtuah hian chhak leh thlang a cheng Zofate inkar ah eng emaw inhriatthiam tawklohna awm palh thei dawn dawn in a lang tlat. A bik in thlang lam a cheng, inpui nghaktu zofate hian mawhphurhna kan kovah a innghatlian hle tih kan hriat nawn fo a tul tak zet zet a ni. Business Conclave a tel Manipur Chief Minister, Ibobi Singh hian Myanmar lam ah kei ang in ngaihngam leh luangmuang tak a lunghahna tur a chipuite a nei ve ang em aw? tih ka ngaihtuah.  Nakin lawk ah chuan tun a Kolkata, Europe, US etc lam kan hawi thup ang mai hian khawchhak ni chhuahna ram, thlahtubul, u leh naute awmna lam ram hi kan la hawi ngei dawn ni in a lang mek si a.

1961 khan India leh China hi nasa tak in an lo indo tawh a, he Indona ah hian India chu chanchhe zawk ah tang in a mualpho hle. Tunhnai te ah India leh China ramri chung chang ah an in ngur leh deuh a, tlem ah tlem ah eng em a thleng lo hlauh, inremna tak tak pawh awm chuang lemlo in sipaite ramri a tang an tawlh hla tawn hrut ve ve ngawt a. Hetih mek lai hian Prime Minister, Manmohan Singh chu, Idia tlawh a rawn zin Chinese Premier, Li Keqiang haw hnu lawk ah Japan (China nen a ramri buai tunhnai a nei mek) leh Thailand te tlawh in a zin chhuak a. May 30, khan a rawn haw kawng ah Thailand PM Ms. Yingluck Shinawatra nen ‘TriLateral Highway Project’, Moreh (India) – Mandalay, Yangon (Myanmar) – Mae Sot (Thailand) kawngpui km-3,200 a thui chu kum-2016 siam zawh tur in thu an thlung. He kawngpui siamna a tan India in Myanmar hnen a 500 Dollar (Million) a puktir hmang in kawngpui thar nasa tak a siam mek a ni. India Prime Minister zin hi China mit a tikham hle a sawi a ni.

Awle, hetiang hi tunlai thil awmdan a nih si a vang leh kan thenawmten nasa tak a tan an lak lai hian Zofa, chhak leh thlanga chengte hian boruak tha siamna tur in engtin nge hma kan lak ve ang? Cultural & Music Festival te Sawrkar tan tih a remloh pawh in YMA, MZP/MSU, MZI, etc te hian huaihawt thei se, Aizawl leh Tahan, etc ah hlim tak in hmang mup mup mai ila. Myanmar lam unaute pawh hetiang lam ah hian lo bengvar ve ta bawk se. Hetihlai hian, misual, awmhmun nghet nei lo, ram, khua leh nu leh pa erawh nei ve si ang chi te hi hrem leh man an nih theih nan dan kengkawhtute tanpuina ah tangrual hlauh thung i la. A chi a chi leh hnam leh ram ang a in vaihma mai lo in. Tu tu te emaw grenade zuar man vang emaw, zu leh ruihhlo zuar mansak ang chi ah te pawh a chi leh kuang, ram leh khua ang te a i tawngpawng puh ngawt lo in. Thil a fuhloh palh vek vek zawng in, unau leh thisen zawmpui ngei ni si, In hmelmak leh huat laklawh palh tawh vek vek chu North-South Korea te buai dan te hi a ril duh em mai. Hawh u, kan tunlai hun tawn hi nguntak leh bengsik a in ngaihtuah tlang in eng emaw tak chu i ti teh ang u.

Zo-business model leh Zo-inflation (Dichotomy of Zo- culture and economy)

$
0
0

Ka thiam zawng ni miah lo, Zopa sumdawnna kalphung leh thil man sang zel in kaihhnawih dan THEORY hi ti hian ka han sam kual vel a. Economist emaw eng management diploma nei emaw ka ni hek lo. Zopa tawnhriat atangin ka rawn chhawp chhuak dawn a ni.

Zo-Business model ~ Sumdawnna kawng a kailawn kan pen dan

1. Hausak thut: Hei hian hausak thut chakna atangin kut hna emaw sawrkar hna emaw min hmuh hniam tir a. Kan rilru a lo lut hmasa ber chu sumdawnna a ni. Chu chu a saptawng tak chuan business an tih ang hi a ni , entrepreneurship an tih ang hi a kawk pha lo a ni. Innovative ideas lam aiin hlawk tumna rilru profit oriented nen bul tan a ni thin a, bul tan nan erawh sum lu a ngai!

2. In tih hmuh: Zo business hi intih hmuh kalchar atangin a lo chhuak a tih theih awm e. A hlawk a ni tih proved sa ngei kan bawh thin. Hmanah chuan sipai an luck a, a hnu leh ah chuan driver an luck leh a. Keini thangthar ho zingah chuan engineer leh doctor ten ngaihsan an hlawh ber awm e. Vanduaithlak takin zirna lamah hian kan thatchhe ve hrim hrim tih chu ka awih chiah loh avangin kan zirna kalphung (education system) dik loh ah puh ta I la. Ngaisang viau e ti lo chuan hna bul tan nan chuan thenawm te loan a lei taxi tangin sumo atangin truck leh JCB thlengin a niang chu kan intih hmuh a. A chhan chu, hnathawh kan tum lo va, thawh tir kan tum vang a ni.

3. Pawl din (association): Hei hi sum lu kan lo hmu a nih pawh in kan rahbi next a ni ve hrim hrim a. Damdawi zuar kan ni emaw mutia kan ni emaw union leh democracy inhmeh zia kan hrechiang ah ngai ta I la. Rei vak lo ah pawl kan din thuai thin. A nei ngah deuh an thu tlangpui.

4. Hlawkna (Profit): A tir atang a kan tum ber chu a hlawkna tel a ni a. Kan target hi nuai aia tlem lo time frame kum 2 a rei berah a ni tlang pui a. Kan target kan achieve loh chuan hlawhchham (failure) ah kan in ngai tlangpui a, kan bansan zui mai thin.

5. Bul tanna dang (another start up): Hlawh chham hi chu kan in ti duh chiah lo va. A aia hlawk dang ah kan pakai thuai thin. Tih hram hramna nun hi kan tlachham ve hrim hrim a tih theih awm e.

Zo-inflation ~ Kan sumdawnna leh thil man pun chhoh dan

1. Hlawkna hnar: Kut hnathawk hmusit tawk a lehkha kan zir sil avang leh sawrkar hna hlawk loh zia hre tawk a sikul kan kai ve avangin a chung a sumdawnna hi kan pan ta ruih ruih mai a. Chu chu hlawkna hnar a ni.

2. Sum awmzia: A tirah financer i hmu mai a. Loan i la thei ta. I duhthusam ang chuan i sum neih ang chuan bul i han tan ta tawng a. I sum puk chu rulh leh a ngaih avangin kum khat na ah sum hlutzia i hre chhuak ang. Hausa emaw i lo inti kha mawl i in ti hman hle ang.

3. Hlawkna lamtluang: Hei hi chu zirna rahchhuah a tih theih awm e. I tum ang in i bul tan chuan hlawkna a thlen ta si lo che a, sum I lo puk ve laklawh tawh bawk si a. Hlawkna tur I han ngaihtuah a, mahni mai a I duh ang i beih theih loh avangin pawl din i rawt ta a. i tih ang ti vet ho te kha sangawizawnpui tur i zawng hmu ta reng a ni.

4. Hlawkna kua chu: Pawl in han din ta a. In duh ang thalin in in lek thei ta, sawrkar nep zia in hre thawi ve laklawh tawh bawk si a ( A bul takah chuan i sumdawnna tan hma khan i tih ang ti ve/ mi tih ang i tih ve intih hmuh culture kha a chhan a ni tih i haider tlat taw hang) Supply-demand chungchang ka sawi dawn lo. In in hawr khawm tel tel a, market (sumdawnna) chu in monopolise (thuhnuaia dah) ta ngawt mai a. I hlawkna ngei turin in product/ service a chu a man in bithliah ta a. Sawrkar lah in rawlh hek suh, mipui lah a tur reng emaw tiin kuhva dawrah an phun liam mai mai tawh a ni.

5. Hlawkna kawng ping: Hei hi chu nakin hun tur a ni. I hlawk loh chhan kha pakhatna ah chuan i duham vang a ni a. A dawtah chuan illegal/ dan bak ni chiah si lo, unethical (mi hmuh a mawi zo lo) practice in thlatin sawm a pakhat pe chungin i la hawicham hle ang. I sumdawnna avanga midangin hlawkna an tel ve loh chuan long run ah chuan a bul tumtu zing a mi, hlawkna kawngkhar vengtu ang mai i ni ang. I sumdawnna dawr zo lo i hmu tam tual tual ang a, a tawpah nangmah chauhin i thil neih i chhiar i chhiar ang a. I sumdawnna chu a tawp tihna a ni ang.

Tlipna: Kan rilru kalsual nasat zia hi ka ti thin a. Hausat thut duhna rilru, sumdawn pawh short term kum2/ long term kum 5 aia thui hi kan melh ngai lo a tih theih awm e. Kum 2 chhung a ka hnathawh ah ka hausak loh chuan ka bansan leh mai thin.

Tin, a dawt lehah chuan hnathawh kan tum lo a, mi hna thawh tir kan tum a ni. Sum pukin lirthei kan lei a, dawr kan hawng a. A khalhtu tur leh nghaktu tur kan ruai zui nghal mai thin. Tam tak chuan kan sumdawnna hi kan hriatpui vak awm lo ve. A pawi ber a chu kan zarah thil man a to ta thin a ni. Khawkar kawng ah sumo za chuang a tlan a, market in a la pha chiah lo a ni. An tlan vek chuan phurh tur an hmu lo a, an in tlan chhawk a, an awl ni aiah a man an san mai a ni (State dang aia petrol leh diesel tlawmna ramah hian km khar chuan man a to feeeeeeeeeee a ni).

Mi ramah chuan competition a awm chuan thil ma a tlawm thin a. Keini chu competition hmingin mipui min rawk ta thin a ni. Service dang sa zuar an ni emaw cable tv min petu te an ni emaw kan thuhmun pet pet a tih theih awm e. Newspaper thleng hian a content ai chuan fakna ah kan buai zawk a ni.

Sawrkar lah hi a bengngawng nuih ve mai mai a. Income Tax i pe lo a ni thei e, indirect tax avang hian sahbawn sen i lei pawhin 4-12% chhiah i pe a ni. Thlakhatah cheng 1000 man thil i lei chuan chhiah cheng za chuang i chhung lut tihna a ni a. Sawrkar sum hmanna ah hian sawi i nei ve a ni, NLUP i dawng a nih pawhin i sum thawh thenkhat i dawng let mai a ni tih i hrethiam taw hang.

Hei mai a la ni hlei nem. Sumdawng hausa ten Aizawl khawpui lunlaiah Bangkok bungrua ual au takin an zuar a, an chhiah pek hi chhui zui an ngam an gem! Kan economy heti khawp a a than lai hian kan chhiah chhun luh a va tlem si ve kan tih chuan sumdawng ten Aizawlah chhiah an lo pe lawk a (way bill an ti em ni), ABC velin emaw an rawn phur hawng a. Vairengte ah lo check ve mahse way bill an neih miau avangin an chhuah leh mai a. Cheng nuai 10 man la se, nuai khat man siam si se la, nuai khat man chhiah an chawi a a dang zawng chu help hlang a ni. Nang leh keiin bungrua a chhiah kan lo pek ve hi a in karah a boral then thin bawk a ni. VAT an introduced tan tirh khan Vairengte check gate ah hian min check uluk thei khawp mai a, way bill nei chu an tlang par par mai a. Sumo a kan zing a chuang ve neih zawng zawng a risk la kan tih ang chi sing hnih/ khat man erawh an lo man sak lawi a… a va han rapthlak em!

A hausa an hausa thur thur a, a rethei kan rethei tawlh tawlh a. Tu dang vang a ni hlei nem, keimah ni vang vek a ni! Sawrkar hi i mawhpuh tawh lo ang u ….

SHE HAS TO GO

$
0
0

Tears are hard to stop; even more difficult to watch them stream down her cherry red cheeks. Love is a funny thing; you don’t choose it – rather, it imposes itself upon you. The human heart is designed to circulate life-giving blood throughout our fragile bodies; it cannot cushion so many emotions. Tears are hard to stop, as I helplessly watch them pour down her cheeks again…

God does not make mistakes. It only takes time for His creations to accept His blueprint for our lives. I believe God was perfectly satisfied when He decided that I should be a Mizo. I was born into a middle-class Mizo family in Aizawl, and was brought up with typical Mizo values and mindset. I love my people and my land, and I have no qualms in proclaiming that we are His chosen people.

Her hands are still warm, but I’m not sure if her heart still is. The last teardrop is slowly running down those soft cheeks, as I watch with mixed emotions. I never intended to fall in love, but apparently Cupid thought otherwise. I’ve seen a woman’s tears before, and am fully aware how false and poisonous it can be. But it’s different this time, and a silent war rages on inside.

She never really liked my people, let alone my land. I’d go on and on about Mizoram, and she would fake interest just out of courtesy. I saw it all in her big, beautiful eyes. But I don’t blame her, ‘cause I had also done the same thing – listened to her culture and her ways, never once betraying my utter indifference. God does not make mistakes. But surely He’ll forgive me, for I’ve used up all the love that I have for my nation – the Mizo nation. It might sound harsh, but there just isn’t any more space for an alien nation.

The last teardrop dries, as she holds me tighter. And ever so gently she says, “But I love you,” and the raging war inside intensifies. My heart wants to console her, and tell her that nothing will ever tear us apart as long as God gives us breath! But my head does not concur, and there’s a good reason why the brain is placed above the heart. A prickling conscience is not necessarily bad, but it can be annoying sometimes – especially if it tells you to let go of someone you’ve grown to love deeply.

As is common for a Mizo child, I grew up disliking non-Mizos in general, and mainland Indians in particular. I had my reasons too, such as the fact that the Indian Government used its air force against us – her own citizens. Horrible tales of Khawkhawm, and numerous other atrocities including brutal rapes committed by the Indian Army, enraged me no less than any other true-blood Mizo. Inevitably, my patriotism was for Mizoram, and not India. As the comment goes, “I am a Mizo first, and an Indian second.” It suffices to say that I was brought up in the safe ambience of a regional nationalism flaunting Mizo chauvinism.

I feel her long, dark hair against my face. Her eyes meet mine, and they’re still as big and beautiful as ever. Here I am, still holding her hand, as she awaits my response. Love is a funny thing, and frankly I never really understood it. I began our relationship with the blind optimism that I’d slowly pull her into my society. It is only now that I’ve realized there is something called “reality” above and beyond our dreams, hopes, and even love.

God has been kind enough to provide me with a few platforms from where I have preached to a number of people about Mizo ideals, norms and tradition. I’ve always harboured plans to revive Mizo nationalism, and give it a new lease of life. I have time and again preached about the possibility and dangers of assimilation. As such, it naturally follows that I was amongst the most vocal against inter-marriage with non-Mizos, and strongly felt that this was a betrayal upon the Mizo nation. I could talk the talk, but it was now to be seen if I could walk the talk. Any other way and I would be branded a “hypocrite”.

Tears are hard to stop; as they slowly run down my cheeks, a mixed sense of grief and relief engulfs me. I let go of her hand slowly, but surely. I get lost in her eyes for one last time; those big, beautiful eyes. “I love you too, but I love my people more.”

She has to go.

Bangalore Diary

$
0
0

Kan fapa zirna tur dapa Bangalore kan zin chu ka ṭhianpa u, Nutei’n (Prof. Lalrinawmi Ralte, B.A., B.D., M.Th., D.Min., D.Th.) hneh tak leh phal takin min lo thleng a, kan lawm takzet a ni. Ni 13 zet ka chamchilh lehnghal. Hmun dangah thleng ta ila ka hmuh miah loh tur mi pawimawh leh ṭangkai tak tak ka hmuh theih phah bawk nen, thlenin thlang fuh kan inti hle. Thlenin nu dawta Mizo kan hmuh hmasak ber pawh Bangalore Presbyterian Kohhran pastor ngat a ni.

Admission min tihpui turin Nutei chuan an tlangval fel te a’n be zung zung a, a tuk zinga Christ University kan thlen phei hnu lawkin Tv. Jonathana leh Nl. Tetei te an lo lang nghal a, min tihpuiin min kaihruai char char a, kan awlsam phah hle. Jonathana hi Aizawl mi hausa hlun Pu Buangthanga tupa a ni a, M.Sc. (Computer Science) zir zo chiah a ni a, tlangval fel, invawng tha thlap mai, a chetzia leh tawngkamah mihausa chhungkua-a mi a ni tih pawh hriat loh a ni. A u nula, MBA zir zo ṭep nen room pakhat an luah dun a. Kei ta pek chuan eirawng in inbawl chawp em ni? Engnge in hmeh ṭhin? tihte ka’n zawt chawt a. Dal leh alu an hmeh chhawk ṭhin tih te, sausage pawh an ei fo thin tih te min hrilh a; an taimakna leh tuarchhelna hi fakawm ka ti ngei mai. Tetei hi M.A. zir zo chiah, M.Phil. zir leh tum mek a ni a, zaithiam tak, Bangalore-a an choir lar tak, India ram pawnah pawh zaia rawngbawla fehchhuak ṭhinah member a ni ngat a ni. Ni khatah admission chu kan tifel ta nghal vek a.

Pathianni inkhawm hmain mi(sual) hlun, Dr. Mahminga Sailo-in min rawn pan vang vang a, kan inhmuh vawi khatna a ni nain ṭhian inkawmngeih sa ang maiin kan innel nghal sarh thei a, a nuam ngei mai. A hnu-ah pawh vawi khat min tlawh turin a lo kal leh a, mahse hmun danga zanriah eia kan thang hlan a ni hlauh a, kan inhmu thei ta lo. A hna lam avangin a zin bo a ngai sia, vawi khat bak kan inhmu thei ta rih lo a ni.

Weekend a tlak hnuin awmna tur lam kan han zawng leh a. Jonathana leh a thianpa, Tv. Peter-a, Lunglei tlangval fel, M.A.(Psychology) zir zo hlim chuan min han zawnpui leh vat vat a. Rei lo deuhah awmna tur PG (=Paying Guest) accommodation kan hmu leh ta mai a, Petera awm tawhna thin a lo ni nghe nghe a. Hemi ni chawhnu lam hian University-ah chuan an Vice-Chancellor, Colonel Father Doctor Thomas C. Mathew ka va hmu a, Pro VC leh Registrar te pawh ka hmu bawk (an VC hi sipai bang ngat a lo nia). Heng meeting hi International Department Director Dr. J.W. Lobo, MEA-a rei tak lo thawk tawh ṭhinin min arrange-sak a ni.

Tlai lamah Karnataka DGP&IGP, Pu Lalrokhuma Pachuau-te nupain zanriah kil turin min sawm a, min rawn lamtirin min thlah leh thlap nghe nghe. Pulit lal hlui, MP hlui ni bawk, Pu H.T. Sangliana te nupa an sawm tel bawk a, kan tlai ngei mai. Pu Sangliana hi Lok Sabha inthlan lo awm leh tura a plan te ka zawt a. ‘Min sawm leh chuan ka ding leh mai ang, Karnataka aṭang hian’ a ti. ‘Mizoram lam te hian an au nasa hle che a ni lo’m ni?’ ka’n ti ngei a. ‘A, chhuah hma hma hian min lo huphurh lawk nasa ṭhin a, Pu Hawla te khian’ a ti.

Kan cham chhungin ka ṭhiannu Machhungi (Dr. Hrangthan Chhungi, B.Com., B.D., M.Th., D.Th.), Executive Secretary, Commission on Tribals and Adivasis, National Council of Churches in India (NCCI) te nupain zanriah eiah min sawm bawk a. Hun hlimawm tak kan va hmang. An fanu Suzanne Sangi hi tun hnaia lehkhabu lar thar Facebook Phantom tih ziaktu hi a ni a, tunah kum 17 chauh a la ni. Novel dang a ziak leh mek. An nufa-thumin zai mawi takin min awi a, thiam leh thiam loin ka’n lo zawm ve ang awl awl a. Machhungi hi a vanglai na na na chuan zaithiam tak mai a ni ṭhin a, tunah pawh a la thiam vang vang khawp mai.

Pathianni ka cham hnuhnun zawk tlai lamah, Mizo Inkhawm te kan zawh vek hnuin, United Theological College (UTC)-a an inkhawmnaah ka va tel ve a (ka thlenin nuin min tel luihtir a ni mah zawk ang chu). Inkhawm zawhah min ko chhuak a, pangpar ṭawnkhawm mawi tak min pe nghe nghe. Mahse he inkhawmah hian Pathian sawina a awm apiangin ‘Father’ ti lo-in ‘Parent’ an ti tlat mai chuan min tinuam lo deuh ul mai. Lal Ṭawngṭainaah pawh ‘Our Parent in heaven…’ an ti ngat mai (Our Father…ti lo-in). Mizoram Presbyterian Kohhran te pawh active taka kan tel venaa hetianga an ti tlat mai hian ngaihtuahna a hruai deuh veng veng a ni.

Ka haw lamah excess baggage ka nei a. Tun hnai mai aṭang khan India ram airlines-te hian economy class tlawm chia baggage allowance hi 15 kg. lek an lo ti thar hi a lo nia. Bangalore aṭanga Mumbai thlawhna atan 5 kg. excess min chawitir a ni. Mumbai aṭanga Istanbul pannaah hi chuan Turkish Airlines-ah ka chuang a, anni hi chuan a hma aṭang rengin excess baggage a neih pawhin tihdan kan lo ngaihtuah ang an ti sa tawh a. Chu mai ni lo-in check-in counter-a duty pa khan ‘mut i duh takin kan tia, nangma seat bakah i bula seat 3 hi kan block-sak che a nia’ min lo la ti nghe nghe. Flight hi a khat viau bawk sia, min duhsakna chu a lawmawm duh ngei mai. Mahse han mut deuh zuah tak tak chu ka tum ta chuang lo a, a hnu deuhah phei chuan vaipa thau deuh pakhat hi a rawn insawn a, a hnar ring phian lehnghal!

Ka zin apiang mai hian hlawkna ka chhar thar ṭhin. Tun ṭum pawh hian mi thar tam tak ka hmelhriat bakah Bangalore kawngah chuan car ṭha leh man to ber ber pawh auto-rickshaw speed baka chakin an kal thei chuang bik lo tih te ka hriat thar leh tak kha.

Ka Pa (Father’s Day pualin)

$
0
0

Ka Pa,

Mi pa-te angin lehkha zir sang lovin, hna zahawm thawk lo mah la; kan chhungkaw tana I thiam leh phak tawk hlan theihtawp I chhuah thin kha hriatsak vek lo che mah ila, kan tan hian i va’n hlu tak em!

Zirna I ngaisang…
Thiamna run bela I fate’n kawng kan zawh tan atangin kan zirlai chu ngaihpawimawh bera I neih thu hi kan zirtirtu pa ngeiin uar taka min hrilh kha dawt a niin ka hre ngailo. Pawl khat ka bawh kan kuma zirlai bu a thlawna ka dawn ve tak loh nia kan zirtirtupa’n, ‘Mahminga chu a pa’n a leisak leh mai ang’ a tih kha naupang kum 6 mi lek benga ri ni mah se, vawiin thleng hian a sawitu leh min hrilhna class room kha ka la mitthla their eng a sin.

Pathian I tih…
Kristian nun min zirtir a, mite mit hmuha mawi leh mawi lo pawh thlu lova, chhungkhat laina hnaite dem hial hlawha I Pathian rawngbawla I nupui fanute I kalsan fo mai te kha, a hunlaia mi thenkhatin hnunglam atanga an sawisel fek fek ni thin mah se, a rawng I bawl hian kan ei tawk chu min pe ve zel a. Rethei tak siin, chhuanchham leh riltamin I fate hi kan awm ngai bik lo asin. I Pathian biak hi a tha teh e, biakpui loh chi pawh I ni hlei nem

I inngaitlawm
Ni, zo pa ve mai, kut themthiam lem lo tak I ni a, ka pi ngei paw’n a mit I tlin lohzia a sawi ve zauh zauh chang te pawh ka hre ve thin a sin. Chutih rualin, hna I thawk hreh ngai lo va, I thawh theih chinah thahnemngai taka I thawk thin te; fiamthua kan veng pa pakhatin, ‘Kan khua atang hian mi pakhat vanram kai turn i se, U Saimawia hi chu a kai hrim hrim ang’ a tih fiamthu te ka hre chhuak zel a. Ka ngaihtuah kal zel a, I fapa hi zilhna tiang leka min vua-a kut min thlak awm reng ka hre chhuak thei miah lo.

I zaidam…
Ka hriatchhuah pakhat chu, theipui lo tura min tirh nia, enge min mawlh pawh ka hre chuang lo, kan theite rah hel ipte khat dawn ka va lawh tuma theite pakhat a ka chala min vawm avanga ka tah chiam kha chu ka thiam loh liau liau a ni e. Tin, ka tah ban hnua theite hel kha tak mai, ipte khat ei zo vek tura thu min pek laia ka rilru hahzia te, mahse u mipa fel tak leh rem hre tak ka neih avanga ka vanneih si zia kha. Theite hel kha fek fawk pakhat ei pawh a har tih min hriatpuiin, ka u-in inhnuai a pan vat a, ka nu puanthukhawl hunna dawhkan hnuaia chhuat awng kan hman remchan daih dan erawh ka u finzia ka hre chiang. Theite pakhat te tein ka thlak zel a, ani’n a lo paih bo zel a nih kha!

Tawngtai I ngaina…
High sikul kala mi inhnuai kan luah laia I rilru a hah thin turzia te kha. Mahse, I hunawl neih apianga kil khata I lo tawngtai leh mawlh mawlh thinte khan thla a timuang thin a sin. Inhlawhna remchang I hmuh loh avanga lekha them a, ‘Mampuia te unau, Rs. 5 ka hnutchhiah che u a, in mamawh chu Nu Mambawihi dawr atangin in lo la ba mai dawn nia’ tia I ziak han hmuh te khan bei a dawng thin, mahse I Pathian biak khan min lo venghim a. I tawngtaina rah zar zova, kan chunga mi fel leh tha tak tak kan tawng thin te kha, lawmthu sawi sen loh kan ba asin.

I khua a har thin..
Sawi tur a tam mang e. Ka nu’n hun lo tak maia a boralsan tak hnu chea I khua har thinzia te, I beisei san ve ber kei lah ka zirna leh hna avanga hmun danga ka awm daih te hian I khawhar chu hnem a hnekin ka tizual tih ka hre reng a, mahse tihtheih erawh ka nei tlem hle.

Kum kal taa kar tawp lama I zing tho khawharin dar 5:30 vela min rawn biak thin te kha, a chang chuan lo men rei ve thin nen, ka ning hman tep a. Mahse, tun hnua ka ngaihtuah let leh hian ka inthiam miah lo tih min lo hriatsak dawn nia. Pathian zara ka dam a nih phawt chuan, ka mobile phone bill chu hek deuh mai rawh se, ka hunawl neih apiangin a tam thei ang ber ka be zel ang che.

Ngawi teh, ral khat atang hian I fapa hi ka luangliam leh hle pek a. I bula thu ngeia han titi ka va chak ve le. Nula bem dan min hrilh te kha I sawi nawn leh ngai ta lem bawk si lo, Pathian zarah hun a awm ang a, hun remchang kan nei thuai ang chu.

Ka Pa, ‘Ka hmangaih che’
Vawiin, Father’s Day-ah ngei hian, ‘Ka Pa ka hmangaih che’ tih ka sawi nawn leh e.

P.S. Father’s Day ka hre chawp chilh a, post siam hram ka duh si. A mimal thil lutuk em ka hrethiam chiah law, chhiartute ngaihthiam ka dil e.

Mi(sual) Pa zawng zawng te, Happy Father’s Day chibai ka buk vek a che u… (Y)

Krista avanga mi â

$
0
0

- Rev. Vanlalzuata

Chang thlan : 1 Kor. 4:10

Keini zawng Krista avangin mi â kan ni (I Kor. 4:10).

Vawi khat chu London khawpuiah khuan mi danglam tak mai pakhat a awm a. Ni khat chu “Krista tana mi â ka ni e,” tih hi a kawr hmaah a tar kulh mai a, chuti chung chuan bazaar lun laiah a tei a tei kual a. Mite chuan hmusit takin an nuih ru tet tet hlawm a. A tuk lehah phei chuan a kawr hnung lamah chuan thuziak dang a rawn tar belh chhah leh a. Mite chuan nimin lam aia â zual sauhva ngaiin an nuih a za lehzual a. Amaherawhchu a hnung lama thuziak chuan mi thenkhatte thinlung a khawih ta riau mai a, chuta thuziak chu, “Nang tu tana â nge i nih ve?” tih hi a ni. Mite chuan Krista tana â kan nih loh vek vek chuan Setana tan kan â lo thei lo a ni tih an ngaihtuah zui ta a.Chu pa chu nuihzat ngawt tur a nih lohzia an man ta a. Tirhkoh Paula ngei pawh kha thiamna lamah chuan Gamaliela ke bula sei lian ngat a ni a, tunlaia Phd. kan tih ang hi chu a ni ngei ang. Nimahsela, “Keini zawng Krsta avanga mi â kan ni e,” a ti tlat mai.

Tirhkoh Paula’n, “Krista avanga mi â kan ni,” a tih hi eng nge a awmzia? Krista avanga tuar ngam a nihna te, chân ngam a nihna te, thi ngam a nihna te a sawina a ni. Amah ngeiin, “Kan Lalpa Isua Krista hriatna ropui bikzia avang khan thil engkim hi chânnaah ka ruat a… hnawmhneah ka ngai a ni,” a ti a (Phil.3:7,8). Thu maiin Isua chu a hre mai lo va, amah avangin nun danglam a nei zui a, a tawngkamin Isua thu a sawi mai lo va, a nunpui a. Mite tih dan zui lovin Isua tih dan a zui a, “Amah avang leh amah atang leh amaha tan thil zawng zawng hi a lo awm a ni,” a ti tawp mai a (Rom 11:36).Khatiang khawpa mi thiam kha, Isua avangin hmuhsit leh endawng a tuar nasa hle a, lung inah vawi eng emaw zat a tâng a, khawvel mite ngaih chuan a va han â tak em!!

Krista avanga Petera-te âtziate kha khawvel mite chuan an nuih zat hle ang. Galili dilah khan lawng pahnih pil lek lek khawpa sangha tam lutuk an man khan, Lal Isuan amah zui turin a sawm a. An sangha man zo zaite leh an len te kalsanin Lal Isua an zui ta daih mai a. An sangha mante kha han zuar sela, a man chu an nupui fanaute pe te te sela chuan a dik deuh tur. Nimahsela an kalsan daih mai si a, an va â tak em !! â tak an ni e. A hmusit duhtute tan phei chuan mi â let tawp an ni a, mi â ward-a dah mai chi an ni e.

Zirtirte kha Chanchin Tha hrila an zin chhuah lai khan chaw an fun lo va, iptê an ak lo va, pawisa an keng lo va, inthlakna silhfen an keng lo va. Saruakin an chhuak tawp mai a, an va han â tak em ! (Mk. 6:7-10). Nimahsela an lo hawn hnu khan Lal Isuan, “Tangka ip lo va, ipte lo va, pheikhawk lova ka tirh chhuah che u khan tlakchham in nei em?” tiin a lo zawt a. Anni chuan, “Engmah kan tlachham lo,” an ti a nih kha (Lk. 22:35). Chuvangin miten mi â an tih thinte hian an tifuh tlat zel si a, Krista avanga â ngamte hi an lo fing ber nge nge si thin. Engmah keng lova zinte khan tlakchham an nei lo va, keini chu kan inkeng tam lutuk hi kan tlakchham phah thin a ni lawm ni?

Vawi khat chu mi pakaht hian a neih zawng zawng hralhin, lo pakhat a lei tawp mai a (cf. Mat. 13:44). Mite chuan â an ti teh ang chu, neih zawng zawng hralha lo pakhat lek a lei ngam avangin lo neitu pawh chuan “Ka bum e,” a tiin a rinawm. Mahse, tu nge che fuh zawk ? a leitu chu a che fuh daih zawk asin. Kha lo kha a neih zawng zawng hralha a lei ngamna chhan chu eng dang a ni lo va, a chhungah ro phum ruk a hmuh vang a ni a, chu chu lo neitupa chuan a hmu ve si lo a ni. Ro phum ruk a han laih chhuah hunah meuh chuan a hralhtupa hi a inchhir ngei ang le. A â awzawng lo a nih chu.

Abrahama pawh kha an khua atanga pem chhuah a tum lai khan miten, “Khawi lamah nge i pem dawn?” an ti a. Ani chuan, “Ka hre chiah lo,” a ti bawk si a. Kalna lam tur pawh hre chiang lova a chhuak tur chu miten â an ti ngawt ang le. A nupui fanaute pawh an zak ru chem chem mai thei a ni. Kanaan ram a va thlen hnu pawhin puan in kaihna tur ram leh hmun pawh a nei zo lo va, a nupui a thih pawhin a phumna tur thlan khur tak ngial pawh lei chawp a tul hial a. Chumi ramah chuan tam pui mitthi a lo thleng a, tam tlan turaAigupta ram lam pan a lo tul leh bawk si a. Mite ngaih chuan mi â let tawp a ni. Amaherawhchu miten an hriat ve loh, chung lam kohna a hre tlat si a, chu chu thih huamin a zui a ni si a. A tawpah chuan miten mi â an tih huai huai chu “Pathian thian,” tih vuahin a lo awm ta a, Kristiante tan pawh, “Rinna pa,” tih vuah a lo ni ta a ni.

Nova pawh khan hna dang thawk hman lek lovin a chhungte tan chhancdamna lawng a tu tlut tlut mai a. Thawnthua an sawi dan chuan, miten Nova chu â an ti lutuk a, naupangte pawhin an hmusit hial a. Zanahte hian Nova lawng tuk laiah chuan an lo dai kal thin a, Nova zing tho hian ek thing hi a thiar a thiar thin a ni an ti a. Nova hian, “Lawng tu rawh,” tih aw a hriat avangin beidawng hauh lovin, miten khawvel rual an elna karah lawng a tu ngat ngat a. A tawpah tui a lo let meuh chuan miten mi â an tih huai huai chu a che fuh leh ta. Mite chuan, “Nova kawng min hawn rawh,” tiin a lawng bang an beng a, a khawngaihna an dil let ta a. Chutichuan Nova chu khawvel thar dintu a lo ni ta a ni.

He khawvelah hian thiamna leh finna a sang zel a; chumi rualin Krista avanga mi â nih ngam hi a harsa tial tial dawn niin a lang. Rualawhna leh mahni hmasialna an inkawmngeih tial tial a, kan nei tam tial tial a, kan duhamna a zual tial tial bawk. Taimak hi a tha a, Kristian nih nen a inrem a; nimahsela taimakna hi duhamna nen a inthian tawh chinah chuan sualna khur pui lam min pantirtu a ni. Chutiang mite chu khawvel thilah an fing râm a, Krista avanga tuar leh chân te hrehin khawvel thilah an â but thung a. An hlawkna tur a nih dawn phawt chuan an rawngbawlna pawh an zah zo lo va, an sakhaw vawn zirtirna ngei pawh thlah an duh hial thin a ni.

Krista avanga mi â te chuan Pathian thu a nih phawt chuan, ‘ta se, ta lo se’ tih chhut si se lovin, an thu hriat chu a takin an nunpui hmiah a, chu chu ‘Thlarau mi’ kan tih awmzia hi a ni ber a. Pathian thu hi hriat tam aiin zawm tam an tum ber a. An hriat apiangte chu mawl takin an zawm bur mai a, an hriat belh tam chuan an zawm tam a ni mai a, an zawm tam poh leh an hlawkna a tam bawk a. Pathian thu hi a hre tamte ai chuan a zawm tamte hian an tifuh zel zawk a ni. Pathian thu zirnaah pawh hian a kaw tawp thleng pawhin zir ila, kan hriat apiang zawm zel bâk chu zir chhuah tur hranpa hi a awm chuang hauh lo.

Tunlai khawvelah hian Pathian pawh be hman lo khawpa buaina tur a tam ta hle mai. Hetih lai tak hian Krista avanga rethei ngam nih hi thil zahthlakah kan ngai mai thei e. Pathian thu hi chu kan duh khawp mai a, nimahsela a taka nunpuitute hi kan hmusit deuh tlat zel niin a lang. Nimahsela tunlai hian kan ngaihsan zawng a inthlak danglam mek niin a lang. Sorkar hnathawkte pawh loan la bawk si lo, pawisa hmuhna hranpa nei bawk si lo, building ropui taka chengte aiin mahni hlawh ringawt ringa in tha vak lova chengte hi fakna chang kan hre tan ta a, hei hi Pathian hnathawh a ni lo thei lo. Krista avanga mi â te hi mi fing ber an nihzia kan pawm thiam hun hunah kan ram hi tihdamin kan awm ang.

A dik tak chuan kan buaina tam ber hi mahni hamthatna ngaihtuaha kan hmanhlelh vang a ni ber thin a, chu chu Kohhranah ngei pawh hian a dik tlat. Mi thenkhatten an lawina Kohhran an sawi chhiat chiam chiam chuan, an beisei angin Kohhranah chanvo tha an chang lo a ni duh phian. Krista avanga mi â te chu mite tlin lohna laiah an tui hman lo va, Pathian thu hi an tuipui tawp mai a, chanvo tha leh chhiaah an buai ve lo va. Mite nunah an tlu ve lova, mi an tlukin an alh phah zâwk a. Mite fak derna lakah an tawlhthlu ve ngai lo va, miten an sawiselin an hnual ve hek lo. An â em em a, an fing bawk si a ni.

Kal la thawk rawh a la tawk lo,
Hlohna hi van hlepna a ni;
Mihringin an fak lo che a,
Lalpan a fak loh che ring suh.


Lengpui Airport Flight cancel reng mai hi …

$
0
0

In ning ve thin em ? Zin veivak thin tan leh damlo hmanhmawh taka phai lam panpui ngai te tan bik hian kan Airport  flight cancel tam lutuk hi chu a ninawm chu sawi loh a beidawn thlak ve thin a ni. Kum thum dawn Misual lo in mifel ah ka tang ta a..tun ah misual ah ka lo in pe leh ta a in lo ngaihawm hle mai…

Lengpui Airport a ILS an dah khu Category I..ni in ka hria a…ILS category a hniam ber a ni. Chutah DGCA lam atangin hman phalna renew zel a ngai a, tunah pawh hman theih loh in ala awm zel chu a ni si a. Sawrkar lam hotute hian hmalak chak dan te hi an hre lo em ni le? Hmanni Guwahati ka zin pawh  kal dawn tepah Lengpui chhum a zin avang in flight an cancelled an lo tia. Airport atangin pawisa tamtak chawiin hotel lam kan pan leh ringawt a, a tuk tuk lehah Kolkata transit in ticket ka dil ta tawp a. Aizawl  chu kan thleng ve ta hram a…

Ka ngaimawh deuh chu tianga flight cancel a tam em em tih hre chung a sawrkar (Aviation lam) pawh  in DGCA(Director General of Civil Aviation ) lam hotute hnen ah pawh ngen ngawl deuh a kan ILS neih ve khu a rang lama calibration tih dan te a awm thei ang em, hman loh a dah trawl reng atan chuan a siamna sum a to sia a uiawm ve alawm le. DGCA hian  calibration ti thei thlawhna hi ka hriatsual loh chuan Pakhat chiah an nei sia. Nawr chak deuh dan te a awm ang em le? ka lo ti ve mai mai kei misual hian. In ngaihawm hlawm hle mai. Ka lawm e.

A kutphah ropui chhungah..

$
0
0

Ka movie en pakhata an inbiakna tawngkam hi a mawi dangdai riau a sin..

Darcy : Did you choose not to kill me cause I got a wife and a kid?

Victor : No. I didn’t kill you because they’ve got you…

Darcy thah a nih lohna chhan hi nupui leh fa a neih vang lam ai mahin a nupui leh a fa tan pa leh pasal a nih vang zawk a ni. A nihna takah chuan amah vang ni lovin a nupui leh a fa vang zawka nungdama awm a ni.

He tawngkam hi ka ngaihtuah ka ngaihtuah a, ka rilru pawh Gospel lam hawi zawngin a kuaiher ta reng a ni. Hetiang deuh bawk hian dam taka tun hun kan la hman theihna chhan hi keimahni lam vang ni lovin min neitu Pathian vang chauh a ni. (Tihborala ka awm lo hi LALPA zangaihna a lo ni, a lainatnate chu a kang ngai loh avangin. TH 3:22).

Chhandamna chang tur pawhin kan hausakna leh felna te, Kristian kan intihna leh Pathian kan hriatna ringawt hi a pawimawh ber lo va, Pathian mi hriat nihna hi a pawimawh ber zawk chu a ni (Ref. Galatia 4:9). A hnen kan thlen theihna pawh kan thawhchhuah ni lovin khawngaihna avanga ama zara ringtuten kan chan liau liau a ni.

Beram chu neitu an awm vang chauhva him a ni lova, a duhna lam lama a pen bo va a boral loh nan a neitu in a veng a; amah ti na thei chinghnia leh sa dangte lakah a tiang leh a talhtum hmanga a venhim tlat thin vang zawk a ni. A lo thanlena a lo thau theih nan chaw leh tui awmna ah te a hruai thin. Ringtute pawh hmelma leh sualna hrang hrang min tiboral thei tu te laka kan him theih nan min neitu Pathian in a Kohhran hmangin min hum a, ama duh dana kan thanlen theih na turin inkhawm te, tawngtai leh Pathian thu hmangte in min chawm thin a lo ni. A kutphah ropui chhunga in nghah hi himna a ni a, amah hlata awm hi boralna a ni.

“Ka Chhandamtu min vengin a hnai reng,

Thil engpawh lo thleng se ka him a ni;

..Pathian ngei chuan min ven vangin ka him,

A kutphah ropui chhungah..”

Pathian hnena lawmthu sawina

$
0
0

A hmasa berin awmlo ata awma min dintu kan Pathian chungah lawmthu awm rawh se.

A mi siam hringfate chuan Eden huanah a thu awih lovin kan lo bawhchhiat san a; a rilru pawh a na em em. Amaherawhchu, chu chu ngai ngam lovin a fapa mal neihchhun Isua Krista kan tan a rawn hlana; a tuarna avangin chhandamin kan awm ta.

“Mizote hi tun hma chuan sakhaw mumal pawh neilo, a remchang apiang pathiana be mai hnam kan ni. Zosap-te’na min rawn zawnchhuah vang maia Kristian sakhaw be ta mai kan nia; sakhaw dangin min rawn zawngchhuak pawh nise, an thu kan zawm tho ang, chuvangin, Kristian nih hi lawm em em nachhan tur a awm chuanglo” an ti thin.

Mahse, ka ti, kan pi pute mawl leh sakhaw mumal an neilo kha A hnen kan panna kawng awlsam a lo ni reng mai a; lawmthu sawi mawlh mawlhna tur chi zawkah ka ngai.

Tichuan, Kristian sakhaw betute thlah kal zel kan nih angin keipawh tette atangin Kristianna chuan min chenchilh nghal chat a; sakhaw dang reng rengin min tibuai lo. Hetiang anih avang ringawt pawh hian ka lawm a ni.

Ka tet laiin chhungkaw rethei tak hnuai atanga seilianin thih ngamin ka na thin. Mahse, ka nunna hlu tak chu doctor-te thiam na hmangin min tidam leh a; tunah hetiang dinhmuna ka ding ta mai hi ka lawm thin khawp mai.

Nu leh pa, u leh nau mai bakah thenawm tha leh thianthate min petu Pathian hnenah lawmthu awm rawh se.

Ka mit a fiahlo hle. Mahse, tarmitte a lo awm zela; ka mit a kalhlo hi ka lawm hle bawk. Ka dang a awk. Tawng theilo khawpa buai erawh ka ni lo. Tet laia sawngnawi em em kha taksa mawi pangngai takin ka awm leh thei a; hei pawh hi hriselna min petu Lalpa vang a ni. Ka ke a bai lova; ka kut lah themthiam tak ni lo mahse tihtur tul chu a tihpui ve theih vek tho si.

Thian thenkhat chu ruihhlo bawihah an tanga; ruihhlo kher loah pawh zuk leh hmuam nasa takin an ti thin. Hetiang thila ka in hnamhnawih ve hauh lo leh chakna pawh ka nei miahlo theite hi a zahngaihna vang a ni.

Ka nu’n min boral san hma em avangin ka ngaiin ka lungleng em em thin. Mite’n, “Thih daiha I nu hnena kal ve I chak em?” min ti thin. Mahse, Lungdai em pawh hmu lova thih kha ka ngaingam thlawt lo a ni. Hetiang miin Zoram chhung hmun hrang hrang bakah India ram chu sawi loh, ram pawnte hial min hruai thleng ta mai hi a mak a ni.

Thatchhiat luat avanga lehkha thiamlo ka ni chunga tunlai khawvel thiamna thar ber ber ka hmang thiam ve tho maite pawh hi ka lawmna ti zual tu a ni.

Khawvel thilah phakloh tam tak nei mah ila; rual awt lova ka awmte, phuloh malsawmnaa min vurtu Pathian avanga mualpho lova ka awmte pawh hi ka lawm a ni.

Ei leh in lamah nise, ei duh loh leh ei theihloh ka neih ka hre lova; mi thenkhatin thak tellova chaw an ei theih mang loh laia a tellova nuam ka ti zawk ngawt maite, a awmin ka ei ve thei tho si a.

‘Ngaihzawng pawh kan nei ve dawn emmawnle? Min duhtu pawh an awm ka ring love;’ tia rilrua thil ka ngaihtuah laiin ka phuloh, beisei aia tha nupui ka han neia; ka duhna ber hmunah, ka duh ber pastor kutah ngei a’n ni leh zelte pawh hi min ti lawm zualtu a ni.

A tawp ber atan Aw LALPA ka Pathian i nih duh avangin ka lawm e.

MLC LEHKHABU KA CHHIAR VE A

$
0
0

Vanneih a siamin Mizo ṭawng thiam zet mai thianpa Zara (Zara Stinger Khiangte) hian an ina chaw ei tura min sawm a zarah a lehkhabu pakhat  ‘Mizo tawng ziah dan’ tih Mizo Language Committee buatsaih chu mi hawhtir hlauh mai a. He lehkhabu hi lei tur ka hmuh loh avangin ama ta hi ka kawl ta deuh chawt mai a, he lehkhabu ka hmuh dân tlangpui hi ka’n ziak ve reng reng teh ang.

He lehkhabu (Zara ta) hi first edition a ni a, kum 2008-a tihchhuah niin a kamkeuna aṭanga chhiarin a phek tawpna thleng hian phek 69 a ni a, thupui bung hrang hrang 4-a ṭhen sawm a ni bawk. A man pawh hi Rs 15 man lek a ni a; a hlutna hi a man aṭanga teh chi erawh a ni hauh lo thung. He lehkhabu hi a copy an siam tlem deuh erawh a pawi ka ti a, a pan na vang vangin thu a fûnkim em em thung a, ziak mite leh chanchinbu mite tan chhawrnahawm tak a nih ngei pawh ka ring. Mahse, kei ve tehlul hian duh khawp lohna lai leh heti ang hian tih ni ta zawk se la tih ka nei nual mai.

A bu hming hi a ṭha viauin kei ka hre pek a; ‘ziak’ hi chu ‘ziak’ tih char char tur tih ngaih dân kha he lehkhabu hian a pawmpui lo tih a chiang  viauin ka hria. ‘Mizo Ṭawng  Ziah Dân’ bu a nih ang ngeiin ‘ziak’ hi a chang chuan ‘ziah’ tih a ṭul hun a awm ve bawk ṭhin reng a ni. Mizo tawngah hian thumal ṭhenkhat modified form inang nei hi kan nei nual a, ‘ziat’ hi a châng chuan ‘ziah’ tih a ṭul hun a awm a, ‘ziak’ pawh hi a châng chuan ‘ziah’ tih a ngaih hun a awm ve tho a ni. Chuti ang bawk chuan ‘vât’ pawh hi ‘vah’ tih a ngaih tlat tum a awm a, ‘vâk’ pawh hi ‘vah’ tih a ṭul hun a awm bawk. ‘Thlo’ pawh ‘thlawh’ kan ti a, ‘thlâwk’ pawh ‘thlawh’ kan ti ṭhin tho bawk. ‘Ak’ pawh ‘ah’ kan tih a ngaih chang a awm a, ‘at’ pawh a chang chuan ‘ah’ kan tih a ṭul chang a awm. ‘Tho’ pawh hi a chang chuan ‘thawh’ kan ti a, ‘thawk’ pawh hi ‘thawh’ tih a ngaih ṭum a awm bawk. Chu vang chuan modified form inang avanga buaina tawk tura kan inngai tlat a nih chuan heng modified form inangho pawh hi kan chhawk  ṭhen a ngai dawn tihna a ni ang.

He lehkhabu buatsaihtute hi Mizo ṭawngah na na na chuan mi thiam anga kan neih mi 27 lai an ni a, an lehkhabu buatsaih pawh hi a ṭha hle rêng a ni. A Thuhmahruaia, “Tûn dinhmunah hian Mizo ṭawng ziah dân kaihhruaina fel tak a awm loh avângin ziaktu hrang hrangin tih dân inang lo tak takin an ziak mai a,” tih hi, “Tûn thleng hian Mizo ṭawng ziah dân kaihhruaina fel tak a awm loh avangin ziaktu hrang hrangin ziah dân inang lo tak takin an ziak mai a,” tih ni ta zawk se la, a thu hi a mâm zawk ang em? A Kamkeunaa mi, “Sub-Committee No.1 chu a theih anga chaka thawk nghâl turin a ngên a,” tih pawh hi a dik meuh lo. Hetah hian ‘thawk’ hi transitive verb  ni siin intransitive verb angin an hmang a, hei pawh hi, “Sub-Committee No. 1 chu a theih anga chaka hna thawk nghâl turin a ngên a,” tih zawk tur a ni ang. Paragraph hnihnaa mi ‘ngaih fuh loh’ tih pawh hi ‘ngaih sual palh’ ti se la a mawi zawk ang em?

Bung 1-naah hian paragraph chungchang a inziak a, hetah hian ‘chu vangin’ tih hi an hmang a, hei pawh hi a dik meuh lo. Chu vang chuan, hei vang hian, kha vang khan, chuti ang chuan, heti ang hian, khati ang khan leh a dangte tih zawk tur a ni ang. Chu vangin tih hi a dik kan tih ṭalh chuan ‘kha vangin’ tih leh ‘hei vangin’ tih pawh hi a dik kan tih ve a ngai ang.

Bung 2-na hi hawrawppui hmanna chungchang bik a ni leh a, heta No.2-a mi ‘Hming bik zawng zawng bulah’ tih hnuaia entirna an dah ‘Thawhṭan’ tih ringawt pawh hi a dik meuh lo. Thawhṭanni tih ngei tur a ni. Ningani erawh chu an ti ‘Ninga’ êm lo e. Thawhṭan, Thawhleh, Nilai, Zirtawp, Inrin tih te hi chu tunlai ṭhangtharte chin chhuah mai mai a ni a; hei hi hman zui tlak a ni lo. Thawhṭanni, Thawhlehni, Nilaini, Ningani, Zirtawpni, Inrinni, Chawlhni tih zel tur. Thawhṭan zan tih pawh hi a dik lo va, Thawhṭanni zan tih zel tur. Chawlhni zan, Inrinni zan leh Ningani zan erawh hi chu kan la hmang dik vek hlawm thung a. No. 8-a mi ‘Zawhna leh chhinchhiahna hman zawh chiaha thu bul ṭannaah’ tih hnuaia entirna an dah, “A nalh hle mai a! Eng zât man nge?” tih pawh hi ‘nalh’ ai chuan ‘mawi’ hmanna tur a ni zawk mah ang. Nalh hi chu adverb anga kan hmang a nih loh chuan mihring leh nunna nei bika hman hi a inrem ber. Tunah chuan kawr mawi pawh kawr nalh te kan ti duh ta zel a nih hi maw!

Bung 3-na hi chu chhinchhiahna (punctuation) thlûr bingna bik a ni a, hetah hian Comma hmanna tur bika entirna an pêk zinga mi, “Lali, Mawii, Puii leh Tluangi-te an lo kal,” tihah hian hyphen dah hi a ngai lo a ni. Hetah hian ‘te’ hi conjunction a ni a, a hmaa thu nen ziah zawm a ngai lo a ni. Hei pawh hi duhthusam chuan ,”Lali te, Mawii te, Puii te leh Tluangi te an lo kal,” tih zawk tur a ni ang. Comma chungchang bika sub no. 2 entirnaa mi, ”Zîng takah tho la,” tih pawh hi, ”Hma takah tho la,” emaw, “Zingah hma takah tho la,” emaw tih zawk awm tak a ni. Semi-colon hmanna entirna atana an dah, “Hmangaihna hi engtikah mah a reh lo vang,” tih pawh hi a dik meuh lo. Hmangaihna hi chu a dai emaw a chuai emaw kan ti ṭhin a; hmangaihna a reh zo ta erawh kan ti ngai lo thung. Chuai thei lo hmangaihna, dai ngai lo hmangaihna te kan tih theih laiin; reh ngai lo hmangaihna erawh kan ti ngai lo thung. Khungna bikah hian khungna tê (‘  ’) tih hi vawi 2 lai an hmang a, hawrawptê tih an hman tho chuan hei pawh hi khungnatê  tih ve awm tak a ni. ‘Hawrawppui’ tih an hman laia ‘hlawm pui’ tih an hmang (phek 16-na en la) erawh hi chu hriatthiam a harsa deuh. Hei pawh hi ‘hlawmpui’ ti ve ta law law se la, suffix-a ‘pui’ an hrilhfiahna leh a hmanna an dah nen hian a inrem zawk awm e.

Hawrawp bânna bik hi mihring hmingah hian hman ṭul kan la ti lo zel niin a lang. He lehkhabu bikah pawh hian entirna a pek reng rengah chuan Luka’n tih ai chuan Lukan tih te an hmang zel tho a, Bible-a a inziah dan an la chhawng kan ti a nih chuan Bible thua mi, “A tirin thu a awm,” tih chu hmang lovin “A tirah thu a awm,” tiin (phek 34-na en la) an hmang dik thung lawi si a ni. Hawrawp banna hi mihring hmingah pawh hian telh ni tawh se la a tha ang. “Lalin Thanga a ko,” tih pawh hi hawrawp banna tel lo chuan awmze phir nei thei a nih hi. “Lali’n Thanga a ko,” tih a nih theih laiin ,”Lal (chief,king)-in Thanga a ko,” tihna a ni ve thei tho bawk si a ni. Chu vang chuan heti ang chi-ah hi chuan Lali chuan, Thanga chuan leh a dangte tihna a nih avangin Lali’n, Thanga’n tia hawrawp banna hi hman zel ni se kei chuan a dik zawk mahin ka hria.

Bung 4-na hi ziah zawm leh ziah zawm loh turte thlûr bingna a ni leh a, he bung 4-na bik hi he lehkhabu-ah hi chuan chhawrnahawm lai ber tur leh chhawrbawl ber tur niin a lang. A chhung thu pawh a tam bik a, phek 20-na aṭanga inṭanin phek tawpna ber phek 69-na thlengin a awh a; a vaiin phek 49 lai a awh tihna a nih chu. Thupui hlawm hrang hrangah ṭhen niin prefix, suffix, ziah zawm loh turte leh ziah zawm turte, ziah zawm ṭhin ziah zawm loh turte anga ṭhen sawm a ni leh a ni.

Prefix bik hi- in, ti leh inti tih tea ṭhen a ni a. An sawi tel loh pawimawh ka tih si; ṭhahnem ngaihna avangin sawi tel nual ila a ṭha ang. Thuhmabet atana ‘in’ hi kan hman chuan thil titu kha thil tih tuartu a lo ni ta thin a, chumi chu reflexive verb tiin a hming hi vuah ila a fuh ber awm e. Thuhmabet ‘in’ hi intransitive verb bikah chuan behtir ve loh tur a ni. Mahse, intransitive verb-ah rau rau pawh ‘phun’ bikah erawh hi chuan kan hmang ṭhang bawk a, hman chhunzawm zel ni se la a pawi lo ang (kan inphun lungawi mai mai zel bawk a). Intransitive verb dangah chuan inmu, inmeng, inzung, inzai leh a dangte ang hi chuan hman ve loh tur a ni thung ang. Prefix ‘ti’ hi chuan a behna thu kha adjective a nih chuan transitive verb-ah a siam a, a behna thu kha intransitive verb a nih chuan transitive verb-ah a siam ṭhin thung. Heng kan sawi takte pawh hi ziah tel ve ni tawh se la a ṭha khawp ang.

Suffix bik erawh hi chu a tam ta deuh a, sawm leh panga lai he lehkhabu-ah hian a awm a ni. Suffix kan neihte chu- a, ah, awm, ho, in, na, pui, sak, san, te, tê, thlâk, tîr, tu leh zia te hi niin he lehkhabu hian a sawi a ni. He lehkhabua awm lo leh kan grammar bu chhuak tawhhovin tun thlenga an la hmaih; suffix ni ve bawk si chu ‘phung’ leh ‘siak’ te hi a ni. Heng suffix pahnihte pawh hi kan grammar bu-ah hian telh ve ni tawh se la a lawmawm khawp ang. ‘Phung’ hi chu kalphung, nunphung, pianphung, khawsakphung leh a dangte-ah hian suffix angin kan hmang a; ‘siak’ erawh hi chu reflexive verb bikah inkahsiak, intlansiak, inhriatsiak, inzuansiak, inhmuhsiak leh a dangte ang hian kan hmang ṭhin thung.

Suffix lam hi a sawi fiahna a ṭha-in han sawisel ngai lai a awm meuh lova; mahse, uluk tawk loh avanga tihsual erawh chu an nei nual a ni. ‘Pui’ chungchang bika entirna an pek pawh hi ‘Lui leh tlâng lam’ tiha ‘hruipui, keipui (thei), thingpui, bepui leh sârzûkpui’ te han dah ngawt mai te hian mi a tibuai thei viau mai. Hengho hi lui hming emaw, tlang hming emaw tih mai tur a ni. ‘Khua leh in lam’-ah tih thupui an vuahah lah hian ‘buhpui’ tih hi an dah bawk a, a thupui leh entirnate hi bengthara ngaihtuaha fel taka rem ṭhat leh chi a ni. ‘Pui’ hi intransitive verb-a kan behtir chuan a behna verb kha transitive verb-ah a siam bawk thin. Heng intransitive verb- kal te, zung te, meng te leh a dangte-ah hian suffix ‘pui’ hi kan behtir chuan kalpui te, menpui te, zunpui te leh a dangte hi transitive verb a lo ni ta ṭhin a ni.

Suffix ‘tê’ bikah hian, “Mihring leh thil dangah a tê chi sawina hminga ‘tê’ hi suffix a ni a, a hming pangngai nen ziah zawm zel tur,” tiin he lehkhabu hian a ziak tak na a; a hmaa kan sawi tawh khungna tê (‘‘) tia an lo hman tawh kha hemi ṭan chhan vek hian khungnatê (‘  ‘) ti zawk se la, an thu a inbat lo zawk ang.

Suffix ‘sak’ te, ‘san’ te leh ‘tir’ te pawh hian a behna verb kha intransitive verb a nih chuan transitive verb-ah a siam thin.

“Suffix ‘tu’ bik hi intransitive verb-ah an behtir ngai lo,” an ti a, hei pawh hi a pawmawm khawp mai. A entirnaa an dah, “Zaitu tih hi a dik lo,” tih pawh hi a pawmawm hle bawk. Tunlaiah chuan singer lehlinna atan hian ‘zaitu’ an ti mai zel a, hei pawh hi ‘zaipu’ ti tawh ila a tha phian ang. “Hmeichhe tan chuan zaipu nih hi a inrem ve chiah lo,” kan ti a nih chuan chairman pawh hmeichhia an nih theih tho hi maw! Heta a ni lo lam (negative) verb thumalah chuan ‘tu’ belh loh tur tiha entirna an dah zinga mi ‘sumdawngtu’ tih pawh hi ‘sumdawngte’ tih tur an tih pawh hi a dik khawp mai (singular bikah chuan sumdawng).  Hei pawh hi a verb anga ngaihtuah chuan intransitive verb tho a ni a (verbal adjective pawh a ni thei tho), chu vang chuan sumdawngtu tih pawh hi a dik ta chuang lo a ni. Pu Rokunga erawh kha chuan,”Sumdawngtuin a sum zawng zawng…,” tiin a hmang thung a, hei pawh hi, “Sumdawng miin a sum zawng zawng…” tih ni ta zawk se la, a dik zawk hial mai thei a ni.

‘Ziah zawm loh turte’ bikah hi chuan sub. No. 17-naa mi, “Zui (v) hi a hmaa thu nen ziah zawm lova a hranga ziah tûr a ni,” tih hi a dik meuh lo. A entirna an pek zawng zawng heng- bawh zui, chîl zui, en zui, ngaihtuah zui, pawm zui, ûm zui, vuan zui, zawng zui leh a dangte-ah erawh hi chuan ‘zui’ hi verb ni lovin adverb vek a ni bawk si a; hei pawh hi ‘zui (adverb)’ tih ngei tur niin a lang.

‘Ziah zawm hun leh ziah zawm loh hun awm ve ve thumal ṭhenkhatte’ tihah hian sub. No. 2-a mi, “Bo hi prefix nêna hman- tibo, tihbo tih ni lovah chuan a hmaa thu nen ziah zawm loh tur  a ni,” tih hi tlemin sawi fiah leh zual se la, “Bo hi prefix nêna hman- tibo, tihbo tih ni lovah chuan adverb anga kan hman chuan a hmaa thu nen ziah zawm loh tur a ni,” ti se la; ‘bo’ hi adverb anga hman a ni ṭhin tih hi sawi lan ni se la a chiang leh zual ang. A entirna an pek- bi bo, chawk bo, dah bo, hnawt bo, kal bo leh a dangte-ah hian ‘bo’ hi adverb a ni vek bawk si a.

Sub. No. 11-a mi, “Fiah hi adjective a ni a, a hmaa thu nen inzawm lova hman ṭhin tûr a ni,” tih pawh hi a entirna an dah nen hian a intu meuh lo. ‘Fiah’ hi adjective a nih chuan tu pawhin kan ziah hran vek ka ring; adverb a nih chiah hian a ni ziah hranna chang kan hriat loh ṭhin ni! A entirna an dah- en fiah, hmu fiah, hre fiah, lang fiah, sawi fiah, zâwt fiah leh a dangte-ah erawh hi chuan ‘fiah’ hi adverb vek a ni. Hei pawh hi, “Fiah hi adverb a nih chuan a hmaa thu nen inzawm lova hman ṭhin tûr a ni,” tih ngei tur a ni ang (verb leh adjective anga kan hmanna chu sawi lovah lo lum ta ila).

Sub. No 18-a mi ‘lo’ chungchang bik pawh hi a entirna an dah hi khawi zawk hi nge pawm tur hriatthiam a har hle. ‘Ni lo’ tiha ‘lo’ (adverb) hi a hmaa thu nen ziah zawm lova ziah hran tur a ni tih entirna atan hian ‘ṭawmkai lo’ tih hi an hmang a; a hnuaiah vek hian ‘lo’ tih telna chu tawngkam pangngai leh thil hming anga hman a nih chuan ziah zawm tur tih entirna an pek zingah hian ‘ṭawmkailo’ tih hi an telh leh tho a, pawm zawk tur hriat har tak a ni.

Sub. No 22-a mi ‘ral’ pawh hi adverb anga hman a nih chuan a hmaa thu nen zawm loh tur tih ni se la, verb anga dah tawp hi chu a fuh meuh lo. Dek ral, hmang ral, kang ral, luang ral, mawih ral leh a dangte-ah hian ‘ral’ hi verb ni lovin adverb ngei a ni si a.

Sub. No. 24-a mi, “Thiam (v) hi prefix- ti, inti, intih ni lo thu dang dawta a awm chuan mal din a ni a, a hmaa thu dang nên ziah zawm lova a hranga ziah ṭhin tûr a ni,” tih pawh hi a dik meuh lo (thu mal din tih zawk awm). ‘Thiam’ hi verb a nih chuan kan ziak hrang deuh vek a, adjective a nih hun leh adverb a nih hunah zawk hian ziah hranna chang kan hre lo leh ṭhin. A entirna pek hêng- mi thiam, lehkha thiam, inkhelh thiam leh a dangte zawngah hian ‘thiam’ hi adjective a ni a; hêng- chhân thiam, lên thiam, koh thiam leh a dangteah erawh thung hi chuan ‘thiam’ hi adverb a ni thung.

Sub. No. 29-a ‘vâr’ pawh hi- ha vâr, kawr vâr, mal vâr, puan vâr leh a dangteah hi chuan ‘vâr’ hi chu ‘adjective’ a nih avangin a hmaa thu nen ziah zawm loh tur tih ni zawk ta se la a ṭha ang. Parts of speech nei hrangho hi chu a parts of speech nihna ṭheuh kha sawi lan theih zel ni se la, a chhiartute tan chhinchhiah a awl zawk ngei ang le.

Eng pawh khaw pawh chu ni se la, he lehkhabu hi a tê na vang vangin a khîn nalh mai a ni. A chhunga thu inziak tha tak takte hian a uai rit a ni ber zawk awm e. A chhunga thu awmte hi a zira zir tham a ni a, hei hian Mizo ṭawng ziah dâna inhnialna awm ṭhin tam tak chu a sut kian ngei pawh ka ringin ka beisei a ni. Duhthu a sâm lohna lai kan han sawi chhuah takte erawh kha chu chhut nawn lehah chuan an rawn siam ṭha tawh turah ngai ila. Kei chuan he lehkhabu hi kawl ṭhat tlak, zir chian tlak, belhchian tlakah ka ngai tak meuh meuh a ni. Thu leh hla lama tui mi i nih ngat phei chuan lei ve ngei ngei ang che tih hi ka thu bengzeh duh che leh ka thu rawn duh che chu a ni. He lehkhabu aṭang hian thiamna i paw chhuak ta lo a nih pawhin i mâwl belh chhah kher lo ang tih hi chiang takin ka hrilh ngam sak ache. Chu vang chuan lei tur a la awm a, i hmu a nih ngai chuan lei ve mawlh teh khai. I inchhir hauh lo ang.

Note: Kei pawhin he thu ka ziah zawh tawh hnu-ah hian bazar-ah sawn he lehkhabu hi ka va zawng kual leh ngat a, dawr pakhat chuan an lo nei hlauh mai. Mahse, a man hi Rs 20 an lo ti hman tawh a ni.

Engkim ka ti ve thei

$
0
0

Naupang te ka nih lai chuan thiante nena kan intlansiaknaah reng reng a hnuhnung berah ka thleng ziah a. Ka tlan chak ve thei lo va. Basketball kan khelh pawhin ka zuan kan ve theih loh avangin harsatna ka tawk ziah a. Ke rek lai a chet theih loh miau avângin zuan leh tlan chu harsa tak a ni. Hei vang hian infiamnaah reng reng thlan chhuah hnuhnun ber ka ni ziah thin.

Ka ke lem vuah avang chuan ka thin hi a rim hlur zel mai a. Mahse, rollerblade ka neih atang chuan ka harsatna chu ka su kiang chho ve zel a ni. Ka pian a dik loh avangin ke lem ka hman a ngai a. Chutiang ke lem chu thla riat mi ka nih atangin ka vuah tan a. Chu chauh chu ni lovin ka kut vei lam kutzungtangte chu an inchar khawm vek avangin an zai a, kutzungtang pariat chauh ka nei ta a. Mi tam tak chuan ke nei lo leh kutzungtang pariat chauh nei chu sikul pangngaia ka kal theih in ring lo mai thei; mahse, ka kal tlat a ni. A tirah chuan skate-a han chuan chu a harsa hle mai, ka tlu deuh reng mai a. Mahse, ka han chuan thiam deuh chinah chuan nuam ka tiin naupang dangte ang bawkin chak takin ka duhna hmun ka thleng ve zung zung mai. Ka zir chhunzawm zel a, ka thiam nal hnu phei chuan ka thiante nena kan intlansiak pawhin chak ber ni lo mah ila a hnuhnung ber chu ka ni ziah tawh bik lo.

Skate chuan chu ka nuam tih ber a nih tak avangin rollerskate hockey team-ah ka tel ve ta a. Kum tluanin kan inkhel a ni ta deuh ber mai. Ka tel tirh chuan awlsam tea vuak goal mai theih turah ka ngai ngawt a. Mahse, a lo ni ngawt lo tawp mai. Chumi kum chuan vawi khat mah ka ti-goal lo! Season chawlh laiin theihtawpin ka inzir ta ngar ngar a, season tharah ka inziak lut ve leh ta ngat a. A tel tur thlanna kan neih zawh chuan a upa deuh zawkte zingah min dah ta a. An lian hlawm viau lehnghal a, huphurhawm tak a ni. Kan han inkhelh lahin ka pawlpuite ngei pawh chuan ka ball khalh lai te chu min rawn laksak zel mai bawk si. Hrehawm ka ti thei hle mai a. Kan inkhelh leh turah chuan ka kal duh ta lo, ban mai ka tum a ni. Mahse, ka nu leh pate leh ka nau chuan bansan lova theihtawpa tan la zui turin min fuih hlawm a, ka tel leh ta a. Kan inkhelh leh chuan a tawp dawn hnaih lamah chuan si khatin kan hneh lo va. Keini lamin si li kan thun laiin anni lam chuan si nga an rawn thun thung a ni. Ka khelhna lam ding lam sirah ball an rawn vaw phei a, goal-ah ka vaw phei a, a lut hlauh mai a. Kan inhneh tawk ta! Ka thiante chuan lawmin min rawn chibai sap sap hlawm a. He infiamna hi theihtawp ka chhuah phawt chuan thiam tak ka ni thei tih ka inhre chhuak ta a. Hei hi goal ka thun hmasak ber a ni. Tunah chuan kum 13 ni tawhin ice hockey leh roller hockey intihsiakna lianah pawh vawi thum ngawt ka khel ve tawh a ni. Ka inkhelh chhung hian vawi eng zat nge goal ka thun tawh pawh ka hre seng tawh lo hial a ni. Hetih rual hian American Amputee Hockey Association-ah ka khel tho bawk a. Heta khelte hi ke lem hmang vek an ni. Ram chhung hmun hrang hrang bakah Canada leh Russia ramah te pawh inkhelin kan kal chhuak a ni. Tun hnai khan Nexed company, skate hockey khelhna hmanraw siamtute chuan an hmanraw tihlar nan min hmangin inkhelh thawmhnaw min tumsak vek a. Heng zawng zawng hi minute hnih lek awm tawha goal khat ka thun avang leh ke lem siam thiam Eric-a vang liau liau a ni.
Eric-a hian eng ang ke lem nge ka mamawh tih min hriatsak vekin chutiang chiah chuan min siamsak thin. Tun hmaa ka ke lem vuahte chu a khawng tlat a; Eric-an a thar min siamsak erawh chu a ke rekah a inthlep ve thei a, kal vel pawh a nuam zaih tawh mai. A khawng chi kha hockey khelh nan a tha a; a inthlep thei hi chu tlan nan te, zuan nan te, tlang lawn nan te leh golf khelh nan te a tangkai thung. Ke lem vuah lote aia ke lem vuah a hlawkna chu inkhelh laia ke ulh leh tliak palh a awm ve lo hi a ni! Ka inkhelh tur azirin ke lem vuah tur pawh ka thlang mai zel! Ke lem hmang na na na chuan chet chhiat pawh ka ngah. Khaw dang team-a ka tel tumin vawi khat chu ka che chhe khawp mai a. Ka khelhpui tam zawk leh an nu leh pate chuan ke lem ka hmang tih hre hek lo, inkhelh laklawh laiin goal-a theihtawpa na a vuak luh tuma ka khelkawm ka vai laiin ka ke lem a’n thlawk maiah! Ka ke chu a goal zawk tep lehnghal! Mipui mak ti chu an reh nghal duk mai a. Khelmual atanga min zawn chhuak turin coach pahnih an rawn tlan lut nghal vat a; pakhatin min kuah chhuak a, pakhatin ka ke bung chu a rawn khai chhuak thung a. Ka inkhelh thuam famkima ka inthuam chuan tuman ke lem ka hmang tih an hre thei lo reng reng a ni. Khelmual ka chhuahsan chiah chuan mipui chuan kut an bengin chang an tum rawih rawih bawk a. Kha thil thleng kha tuman an theihnghilh theih ka ring tawh lo. Ka nuin ka ke chu min vuahpui a, keini pawh chu kan nui nasa hle a ni. Inkhelh zawh chuan a khel tha ber ang maiin min chibai sup sup mai maw le.

Ramtuileiloah ka inngai ngai lo reng reng, ka pian a danglam deuh mai chauh a ni. Kum sarih ka nih atangin vur tleng (skiing) ka ti tan a, ke lem hmang ve dangte nen kumtin ski camp-ah kan kal ziah bawk a. Engtikah emaw chuan Paralympic (pian phunga rualbanlote Olympic ve)-ah pawh ka la tel ve mai thei a ni. Eng pawh ti dawn ila, theihtawp chhuaha ka inzira ka inbuatsaih a ngai tih ka hria. Ka than ang zelin ka ke lem pawh chu siam danglam ve zel a ngai a. Chutiang bawkin thil thar eng emaw han tihpui chhin ve zel pawh ka duh thin. Ni khat pawh mel ruk intlansiakna a ka tel zo chiah hi ka thian pakhat hian, “Nileng lengin khawiah nge i tawm bo daih?” tiin min lo zawt a. Ka kalna ka han hrilh chuan, “Chutiang te chu kei chuan ka tlin ve teuh lo mai!” a ti hial. Eng tikah emaw chuan College tha taka kalin National Hockey Team-ah ka la khel ve ngei ang. Ka thupui chu – ‘tum phawt rawh’ tih hi a ni. I tih chin hma chuan eng mah i hre thiam tak tak lo vang’ tih hi a ni.

Danny Stein

America ram minute khat chhung tithim thei tu Mi ropui chu.

$
0
0

Mipa naupang kum 8 mi Thomas-a chu naupang sawngnawi ang reng tak anih bakah, a beng hriatna a chak vak lo lehnghal a. A kum rualpuite chu infiamnaah leh Sikul zirna lamah pawh a pha lo ang reng hle a, Thil zirtir a man har thin em avangin, an zirtirtute pawhin an buaipui bakah, an dawhtheihnain a tlin ta thin lova, an hau nasain an vin nasa hle mai thin a ni. Chutia an zirtirtuten deusawh tak taka an hauh fo thin avang chuan, a pawlpuite pawh chuan, an hmusitin an tinawmnah fo thin a, nuihza siam nan te an hmang thin a ni. Nimahsela, miin an hmuhsit leh an cheksawlh nasat poh leh a Nu erawh chuan a hmangaihin a khawngaihna a zual zawk zel emaw tih turin dawhthei takin Tlai Sikul ban hnuah an Chokaah chuan, eirawng bawl pahin a zirtir tang tang thin a, a fapain Sikula a thil tuar thin chi hrang hrang a sawi thin te chu, Khawngaihna leh lainatna mittui nen a lo ngaihthlak sak vek thin a, a fapa chu tawng thlamuanin hmangaih takin a kuah vawng vawng thin a ni.

Tlaikhat phei chu, Thomas-a chuan an Headmaster lehkha a rawn hum haw a. A rilru a chak loh leh thil a man har lutuk avangin, a pawlpuite leh Zirtirtute tan phurrit a siam nasa lutuka hriain, an Headmaster chuan, an Sikula zir thei tawh lo turin a hnawtchhuak a lo ni a. A nu chu a rilru na teh mahse, engmah a sawi lova, an Headmaster demna thu kam khat pawh a chhak chhuak hek lo. A fapa chu a kuah vawng vawng a, ‘A pawi lutuk lem lo ve, thil awmdan a la ziaawm leh mai ang” tiin a fapa chu a hnem a ni. Thomas-a chu, hmangaih leh dawhthei taka zirtir chuan, naupang dang ang thovin a zir ve thei a ni tih chu a ring tlat a, thahnemngai tak leh dawhthei takin amah ngei chuan, in lamah a zirtir chhunzawm ta zel a ni.

A nuin hmangaih leh dawhthei taka a zirtirna chuan, Rah a rawn chhuah tan ta a, Thomas-a chuan, thil thar eng eng emaw siamin a enchhin ta tlut tlut mai a. A tirah chuan, a nuihzatthlakin, thil ropui tak a siam chhuah hmel lem lohva, amaherawhchu, a nu chuan, amahah rinna a nghat tlat a, vawi tam fail mahse, beidawng duh hauh lovin a bei zel a, a hun hnuhnung a lo thlen a, he khawvel a chhuahsan ni a lo thlen meuh chuan, Khawvela ram ropui ber United States of America chuan, amah chawimawi nan leh an ui zia tihlan nan, America ram pumpuiah Minute khat chhung Electric eng zawng zawng an tithim vek a ni.

He Thomas-a hi a rilru chakloh lutuk avanga an headmaster-in Sikul atanga a hnawhchhuah tak ngawt kha a nilovem ni? A pawlpui te pawhin an nuih hluah hluah thin kha a ni lovem ni le? Ni ngei si e. Thomas Alva Edision Light bulb leh Phonograph(Ri(Sound) Record a, ngaihthlak leh theihna lam chi) thiamna ngaihtuah chhuak a, a taka siam chhuaktu ngei chu a nih avangin, chu a thil hmuhchhuah chu Mihringte tana a tangkai em em avangin, a chunga an lawm zia entir nan leh an ngaih ropui zia entir nan, a thihni chuan, America ram pum puiah Minute khat chhung Electric eng zawng zawng an tithim vek a nih chu. Amah hnawtchhuaktu Headmaster te, a pawlpui ho amah hmusita nuihzat thin ho ve kha, America ram pumpuiin Thomas-a an chawimawi lai hian khawiah nge an awm ve a, tu hriat nge an hlawh ve le? Rimawi ngainatute leh Electric eng tangkaizia hretu zawng zawngte tan chuan, mi ngaihsanawm ava han ni chiang tak em.

Pathianin duh taka a siam Mihring mimal tin teah hian, mi nazawng hmuh theih loh, thil tha, mawi leh duhawm hi a in phum vek a ni. Amaherawhchu, hmuh theiha parchhuahtir tur chuan, hmangaih leh dawhthei taka enkawl leh inchhawmdawl erawhchu a ngai thin a ni. Mi tam tak hi, kan enkawl thiam loh leh dik loh avangin, Misual leh mi hnawksakah kan chhuah fo thin a, mi tha leh tangkai tak tak turte pawh, kan enkawl leh treat dan dik loh avangin, engmahloah emaw, mihnawksak leh misualah kan chhuah fo thin a ni. Pathianin duh taka a siam mimal tinte hi, kan duhawmna, tangkaina leh mawina thuruk theuh hi inhmuhchhuah sak tawn theuh zel ang u.

I lam thai hnuhnung ber ka tan

$
0
0

“You can smile-every smile for the man,
Who held your hand neath the pale moon light;
But don’t forget who’s takin’ you home,
And in whose arm you’re gonna be…”

Ka thikthu mittui a tla…

Zan rei tawh takah ka pindanah ka lut a, he hla hi ka ngaithla fuh pek alawm le. Vawi tam ka sak nawn tir tluk tluk a, ka’n ngaituah nawnin eng emaw hian min mawlh tlat mai pek a, a awmzia ka hrethiam thei chuang si lo. Ka mang a ti ang a, ngaihtuah loh tur tur thlengin ka ngaihtuah ta. Ka tukverh-ah chuan ka han dak a, a ropuina leh mawina piah lama; a hlutna pawh ka hriat thiam phak tawh loh chung siar te chuan ka lung an len thar ve leh ta a ni. Ka Computer Keyboard-ah ka kutzungtang ka han lam tir hrep hnuah chuan, a hnuaia thu inziak hi ka chhar chhuak ta a nih chu.

He hla neitu pa Doc Pomus hi piantirh atanga zeng a lo ni a. Kum 25 a nihin nupui Willi Burke a nei a, Dancer a ni. New York City, The City That Never Sleeps (Khawpui muhil ve ngai lo) tia an koh; Manhattan kawtthlera Broadway Theater-a lama eizawng thin a ni a. A pasal chu zeng a ni a, a nupui chuan lama eizawn mai loh chu tihtheih dang a nei bik si lo. He hla thu hi nang leh kei tan a lo piang ta a nih chu.

“Lam rawh, tupa lu bawk satliah mai mai nen pawh nise lam mawlh rawh. Nghet taka vuana kuah che-in, kan khawpui muhil ve ngai lo thla eng da lap tawh thleng pawh nise a pawi therte lo”

“You can dance-every dance with the guy,
Who gives you the eye let him hold you tight;
You can smile-every smile for the man,
Who held your hand neath the pale moon light…”
a ti zo chiah a. Mahse, chu chauh chu a thil chah a ni lo. A sawi zo chiah a, “mahse” in a chhunzawm nghal zat a.

Mahse, Duhtak…hei erawh hi chu i theihnghilh ngai tur a ni lo. Tu nge ka ina hruai haw dawn che a, tu ban nge i vawn leh ang tih hi-

“But…don’t forget who’s takin’ you home,
And in whose arm you’re ganna be;
So Darlin’ save the last dance for me…”

Ni e, a dik. Zeng mai a ni a, a nupui chuan ei a zawn a ngai si. Sap pa pawh hi an thikthu a lo chhe ve thei a lo nih hi maw le. A hnungzang leh ke lam chu a zeng a ni mahna, mahse a neih chhun hmangaihna rilru erawh a zeng ve si lo (A va mawi em-a rilru erawh a zeng ve si lo). Broadway Theater-ah chuan Music chi hrang hrang leh mi hrang hrang nen Willi Burke chu a lam thin. Chung chu phal lo ngawt dawn se, khap ngawt se, zeng mai a ni si a, a nupui lah chuan eizawnna dang han dap mai ngaihna a hre bik awm si lo.

A nupui chu a lam phalsak a ni a, a hlim thei ang bera nuiin; a zai phalsak a ni bawk. Phal loh a nei a, a rilru chu midang a pe tur a ni lo va; thil pakhat a vawng reng bawk tur a ni a. Chu chu-Save the last dance for me tih hi a ni.

“Oh I know the music’s fine,
Like Sparklin’ wine, go and have your fun,
Laugh and sing, but while we’re apart;
Don’t give your heart to anyone,
But…don’t forget who’s takin’ you home;
And in whose arm you’re ganna be,
So Darlin’ save the last dance for me”

Duhtak, a ti zet naa, chu mai a duhtawk lo va; “Baby” tih kher kher a hmang leh ta. Doc Pomus i lo va duhtui em em ve le…

“Baby don’t you know I love you so?
Can’t you feel it when we touch?
I will never, never let it go’
I love you oh so much”

Baby…Ka rillung Bawihte, ka hmangaih tak zet che tih i hria a ni lawm ni? Kut vuana ka hmer chang che hian, chu chu i hre thei a ni lawm ni? Zawhna a zawt nawn awn awn a, vawikhat mai a ni lo, vawi tam a zawt nawn a. Chu ka hmangaihna che chu a kiam ngai lovang a, chhete pawh a kiam ngai lo ang a la ti nawn hram a.

Wheelchair-ah a thu a, a kalsawn nan tiang a inchhawp a; a che sawn ve tek tek chuah a ni. Wheelchair-ah chuan thu-in, a nupui midangin an lampui leh an kuah lai chu a thlir a, a thikthu a lo chhuak ve thin si. Hmangaih luat avanga thikthu, rilruhahna leh mittui hi khawvelah hian a tawpin, a hul ngai dawn lo va. A tawpin, a hul ngai hek lovang. Ni lo, duhthlan tur dang a nei lo va, duhthlang thei a ni lo va; duhthlan tur dang a nei hek lo.

“You can dance, go and carry on,
Till the night is gone and it’s time to go,
If he ask if you’re all alone,
Can he walk you home, you must tell him ‘NO’
‘Cause don’t forget who’s takin’ you home,
And in whose arm you’re ganna be;
Save the last dance for me”

Kal la, va lam leh ta poh che. Zan tlai pawh lo thlengin, tin zai rel hun thleng pawh nise, a pawi reng reng lo. Mahse, hei hi an zawh che a, “I in thleng ka lo hruai haw thei che ang em?” a ti a nih erawh chuan, “Aih” tiin i lo chhang tur a ni. A chhan chu Duhtak…hei hi i theihnghilh thiang lo va, i theihnghilh ngai tur a ni lo. Tu nge ka ina hruai haw dawn che a, tu ban nge i vawn leh ang tih hi.

Sap pachal mah nise, zeng mai a nihna nen a thikthu a lo pe chhe ve a, a beidawn rum rum chang pawh a nei ve thin. Mahse, rilru nghet tak pu tlat a. Kum a liam ang a, mittui nena hun hman aiin; nuih ka la zir ve ang a. Chutah chuan khawvel tha zawk ka chhar mial mai thei asin. (May be in the years after instead of tears, I’ll learn all about laughter, there must be a better world, I know…there’s gotta be a better world somewhere)…tiin.

Bawihte, keini pawh hi e, amah Doc Pomus leh Willi Burke te ang khi kan niin ka hre thin. Zalen i ni tih inhria la, i zalenna erawh hmang sual lo turin ka duh che a ni. I kiangah awm thei lo mah i la, thil pakhat chauh min hriat reng sak turin ka duh che a ni e- Baby, save the last breath for me…


Ka Nupui Hnena Lehkha Thawn

$
0
0

Bawih,
Hei le kan rawngbawlna chanchin thenkhat chu, tikhan lo chhiar la min lo tawngtai sak zel dan tur pawh i hre thei ang.
Champhaia kan rawngbawlna Report I (Hi Kidz Ministry)
Champhaiah hian April 29-ah kan lut a. Ni 30-ah Brightway English School-ah Camp kan tan nghal a, heta tang hian chawl lovin July 12, 2013 thleng khan school hrang hrangah rawngbawlna kan nei a. School pahnih khat tih lohvah chuan ni 3 thum zel hun hman thin a ni. Inhlanna hun buatsaih ziah a ni. School exam te a hnaih tak avangin keini pawh chawlh hmangin Aizawlah ni 13- 24, July 2013 thleng hun kan hmang a, Champhai let lehin rawngbawlna chhawnzawm leh tur kan ni.
Champhaiah hian school hrang hrang (Primary, middle, leh high school) 15-ah rawngbawlna kan nei tawh a. Tin Champhai atang hla vak lo North Khawbung Primary leh Middle school-ah kan nei tawh bawk a. Tichuan avaiin School 17 kan lut tawh a ni. Tin Champhai Bethel veng Presbyterian Kohhran-ah tum 2 naupang sunday school chawlh ni chawhnu inkhawm (1:00 – 3:00 pm)-ah hun kan hmang tawh bawk a. Sunday school zirtirtute pawh an phura kan hlim em em a ni. A.G kohhran naupang sunday school-ah tum 1 hun kan hmang tawh bawk. Tin, Champhai venglai Community Hall-ah inrin leh chawlhni chawhnuah inpawlhona hun hlimawm tak kar thum (inrin, chawlhni zel) kan hmang a, naupangte atang Item hrang hrang hman a ni a, fuihna thuchah sawi thin a ni. Hall-a kan inkhawm hi tum 2 Video-a lak a ni a. TV Local channel (IMEM)-ah tihchhuah a ni. Hall hawh man sum leh pai lamah harsatna kan neih a vangin Hall-a inkhawm hi kan chhunzawm thei ta lo a ni. Hall kan inkhawmah hian kan camp tawhna school hrang hrang atangin naupang an rawn kal khawm thin a, nuam an tiin kan hlim thei em em a, Item nei thei pawh kan pung zel a ni.
School hrang hrang kan kal tawhna naupang zawng zawng zat hi sang hnih chuang fe an ni tawh a. Naupang heng zo zai hnenah chanchin tha hrila a awm leh inpawl hlimna hun kan hmanpui thei hi kan lawm em em a. A ropui ber chu naupang tam takin sual nih inhria a, Isua chu an lal leh chhandamtuah pawmin, Krista hnenah mittui tla zawih zawiha inhlanna an nei hi a ni. An tawngtai lai han hmuh meuh chuan mittui kan dang zo lo, lawm avangin biangah mittui a luang zawih zawih thin. An zirtirtu then khatte pawhin min lo tahpui ve bawk thin a. Kan hmuhna mit pawh a vannei a ni.
Kar hnih kar thum hnuah kan kal tawhna school tam takah Devotion hmanpui turin min sawm leh a. Dar kar chanve lek devotion hmanpui tura kan inrin laiin, dar kar khat hmang mai rawh u tihte, chawhma hun zawng min hmansak thei mai lawm ni, hetah Lunch te kan eiho dawn nia tiin sawmna aw mawi tak tak kan dawng zel bawk a ni. Lalpa a ropui a ni. Hetia kan va kal leh hian naupang zawng zawngin min lo chibai duh vek a, a thenin vawi 2 vawi 3 min chibai nawn a. Hun a heh loh zawk nan Hi 5 tiin kan chibai a, kutphah min benna a thip sen vek thei hial a ni. A hlimawm tur zia chu i hre thiam thei maiin ka ring.
Tunah zet chuan Champhai khawpuiah han leng ila, kalna apiangah naupang min lo nuih sen sentu kan tawng zel a, an hmingte leh tunge an nih hre seng lo mah ila, kan naupangte zing ami an nih ngei dawn hi tiin hlim hmel kan hmuh zel thin. “Saya Pui,” tia hlim taka min lo kotu kawngsir leh Bus chhung atangte, leikapui atangte chhangletin Bey tiin kan invai lawp lawp reng mai a ni. Khaw hrang hrang ka kal tawhnaah hetiang renga khawlaia ka hming kotu ka tawn tamna hi a la awm ngai lo. Champhai khawlaiah ka hming hi a khat ni berin ka hria (chu chu keimah ka inhriat dan a ni a).
Naupang mai an nih avangin an hnen atang hian sum leh pai leh chaw eia sawmna kan dawng lo, mahse chu aia ropui leh hlu zawk an hlim hmel leh ngaisang leh nel tih hriat tak maia an mi kohna awka kan dawng hi a ropui thlawt a, sum leh paiin a leih theih loh, hralh leh phal mai mai chi loh naupangte hnen atang an thinlung thianghlim tak atanga rawn chhuak ngei ka dawng thei hi Lalpa lak atanga malsawmna ka dawnte zinga pakhat ka theihnghilh tawh reng reng loh tur chu a ni.
Ka rawngbawlpui ka naute zinga pakhat, Madika chuan, “Naupangte hi an school Uniform an hak loh chuan khawi school ami nge tih ka hre lova, a then chu ka nuih sual a,” a ti a. Kan kal tawhna school a thahnem tawha khawlaia naupang a tawh apiang mai chu Smiling face a lo hmuh ve zel mai hi a lo ni a, chutianga tih ngai khawp dinhmunah kan ding a lo ni ve reng mai a, tiin ka ngaihtuah zui nghe nghe a.
Ka rawn chhunzawm leh dawn a nia, mangtha phawt le.
Naupangte thian Dated Aizawl
C. Lalawmpuia (Puibawiha or Saya Puia) The 19th July, 2013.

KAN CHHUNGKAW TUKTHUAN EI LAI BURMA MI PATHUM IN MIN RAWN LUHCHILH A MIN TIBUAI:

$
0
0

KAN CHHUNGKAW TUKTHUAN EI LAI BURMA MI PATHUM IN MIN RAWN LUHCHILH A MIN TIBUAI:

A hmasa in keini chhungkua hi hmeichhe awmlo, mipa hlang pali khawsa kan ni a. Hmeichhe awmlohna in hi chu inchhung khur bungrua leh inchhung khawsakah te hian a hriat deuh thin an lo tih hi chu a dik zia a tak ngei a hmutu chhungkua kan ni ve a, chutihlai erawh chuan hmeichhe awmlo na na na chu thu nawi pawh a tlem deuh thung. Zawnglai thiau pali kan awm tihna a nih chu. Chhungkaw thawm na bawrh bawrh chi kan nih lemloh avangin mi te angin nei ve le-lua lo mah ila inchhung khurah buaina em em hranpa pawh kan nei ngai lem lova, tin, kan chhungkua nilo atang phei chuan buaina kan tawk ngai lemlo, mahse hemi tuk hi chuan kan khawchhak lam unaute, ‘Burma mi’ kan tih pathumin kan tukthuan ei lai min rawn luhchilh thut mai a, min rawn tibuai ta tlat mai le…

Thawhtanni tuk a ni a, keini chhungkua pawh Chawlhni sa thing inchuh tur tlemazawng a la awm avangin tuk dang anglo takin kan tukthuan(Zing chaw tih a in sawi hi keini Mizo chuan tukthuan kan ti a, tlai chaw in tih hi zanriah kan ti thung) ei tur chu kan phur sarh hlawm mai a, a chuh chak chak kan tlai leh dawn a ni tih rilru a hre ran chungin chhung inkhawm kan neih zawh chuan kan tukthuan ei tur chu kan siam tan nghal a. Kan siam zo kan kil tan deuh chiah tih chuan kan in kawngkhar chu ‘in awm em…’ tih pah chuan an rawn kik ta dawt dawt mai a.

Kan in hi kawngpui atanga in chhawng chunglam a step a chhoh ngai anih avangin kawngkhar pakhat chiah luhna leh chhuahna a awm a, kawngkapui a mi an rawn luh chuan chumi atang vek lo chuan chhuahna tur dang a awm lo. Misual pawh rawn lut in tlanchhiat thut pawh ngai se tlanchhiatna tur dang a awm chuang lova, tukverh lah han zuan chhuah mai na chi lah a ni der lo, sang tak vek an ni hlawm tawp mai a. Hetiang hi kan dinhmun a ni tih an hriat vang nge, zing tukthuan eilai tak hi chuan anni ang ho hi ka lo beisei vak lovin an ring anga chu chu remchhangah hmangin sum leh pai lam kan neih deuh ringin min rawn luhchilh ta nge chu kan hre lova mahse kan beisei loh ber mai lai leh kan inrin loh ber mai lai kan tukthuan ei lai tak chuan min rawn thawng ta thut mai a.

Inchhung an rawn lut chu eng hriamhrei nge an rawn thawhchhuah pui kan hre hauh lova, an rawn in ak puar hlawm viau mai lehnghal a. Chutihlai erawh chuan an thil ah chu a thlawn mai a kei ni chhung min rawn pek tum an ni hauh lo tih chu an hmelah chuan a hriat theih nghal mai a. Pakhat chuan samurai nalh zet mai khawilai officer lian, mahni hlawh chhuah leh ‘ziah chhuah’ te hmanga chhungkaw ei baka in tha tawk sa a lirthei chi-thum chi-li lei nawn awn awn thei ho sitting room number -2 zawk banga ama kah ni miahlo khawilai thingtlangpa lehkha pawimawh tang lachhuak thei lovin an chhungkaw ro ve tumpang ki hnum tha zet mai amah tlawn nana a pek bula khawi sanctuary chhunga a ruk a mi zukchal kah ki a lei sak intar a han khang mawi zan mai atana itawm fahran mai chu a keng ran mai a. Tin, pakhat zawk bag ah lai atang chuan chemte te chhe zawk zawk lo tih hriat tak mai fawng hi a rawn lawr vung mai bawk a. A hma hruaitu ber chuan a bag ah chuan pistol nge enge a ah tih a hriat loh na a, thil eng engemaw chu a ak hnem hle a ni tih chu a puar that dan atangin a hriat nghal mai a.

Chutia min rawn luhchilh ta chu keini chhung tukthuan ei tur kil laih tawh pawh chu kan chawl deuh thap a, anni lah chu an hmel han enin Mizo pangngai henglai tualchhung mi an ni lo tih chu a hriat reng mai si a. Enge ka chhungkaw chungah lo thleng dawn tih reng a hriat ta lo. Rilruah chu hman deuh a misualin mi in an luhchilh a pawisa an laksak vel te kha a rawn lang zut zut mai a. Ka pa chuan bengvar chhuah in, “Enge in duh le…?” a lo ti a. Anni chuan, “In pawisa neih zawng zawng min pe rawh u…” an ti ta hauh lo mai a. Anmahni thil ah theuh chu an phawrh sawk sawk a, an hruaitu deuh ber chuan a rawn sawi chhuah hmasak ber chu, pai deuhhlek hian, “Inchhung bungraw chihrang hrang leh tar mawi chi te kan zuar a mamawh te in nei ve angem…?” tih a ni ta tlat mai le. An bungraw ah te chu chhoka chhuatah chuan an han phawrh zung zung a, an lo keng chikim phian mai lehnghal a. Samurai tar mawi chi atanga frying-pan a mawng bet theilo chi te, chemte lian leh chawhmeh chan chemte atanga thingzaina ara leh tuboh te, sahbon bawm atanga TV remote te, mobile phone charger chihrang hrang atanga sakawrbakcheh thleng mai chuan thil chihrang hrang chu an rawn phawrh ta ruih mai a. Kan thingpuife thlitna a lo tha tawh vaklo bawk a an rawn ken pakhat chu kan han lei sak hram a, tichuan an inkhung sawk sawk a, lawmthu an sawi a an kal liam leh ta nghal a, keini pawh chuan kan chhungkaw sport ve chikhat, samurai aiah thirfian hmang a chawhmeh han hawlh kual vel chu kan tan ve ta nghal a. An thil zuar min rawn luhchilh zet chu min tibuai hrep mai a, chawhmeh suah sa pawh a dai vek hman alawm le.

A ni lah taka, kan ramah hian khawchhak lam unaute Burma mi kan tih ho te leh Vai ho te, kan ram a sumdawng leh hna eng engemaw thawk a eizawng hi an tam hle mai a. Chutih laiin keini a ram leilung fa te hi kan ramah hna a vang kan ti a kan iak kan iak angreng lawi bawk si a. Heng ramdang mi kan tih ho zozai in an thawh ang hi a ram chhung mi te hian thawk peih ve ta ngat ila kan ramah hian hna a vang, eizawnna a vang hi kan ti kan ti in kei chuan ka ring lo reng reng. Hna a vang kan tih hi chu hna thawh duh bik leh duh loh bik kan neih thin vang leh kan thatchhiat rilru neihloh vang mai mai hi ni hian ka hre ve tlat. Sawrkar hna hi kan beisei vek ringawt a, a sawrkar hna lam in a lo daih thei bawk si lo. Lehkhathiam hna hmulo pawl te kan han din ngawt a, lehkhathiam nih chuan mahni lehkhathiamna kha sawrkar hna kher nilo hna dang ei zawn nana hman theih awm tak hi a ni a, engtinge maw hetiang pawlah te hian a tel pawh an tel zah loh hi ka ti ve thin. Sumdawnna han ti dawn ila, liantham deuh a bul tan a, dawr luah a, counter hnungah chair vir thei nen a inchhawp a, dawr signboard a eng ‘enterprise’ tih vel emaw tal tar loh chuan sumdawng ah pawh kan in chhiar bawk si lo.

Heng Burma mi ka rawn sawi te hian an dawr bungrua chu an ak mai a, dawr luah man an chawi lova, dawr luah man an hlep nghal phawt. Chutah customer in an rawn pan kher nghak lovin an mahni in intinah lut in an pan mai a, luh hnem na na na a, mi duhzawng an ken na na na chuan dawr tu tawk an lo awm leh nge nge thin bawk si. Dawr muk deuh dawrtu awm si lo dawr hming eng enterprise changkang deuh emaw a eng deuh phut thei a intar a mahse nilenga inhralh si lo, dawr luah man to ve fung si te ai chuan an nitin lakluh a tam daih zawk maithei asin. Mi mamawh tur ken thiam leh thiam loh kha a ni tawh mai a. Mahse keini chu MA val te chuan hetiangin mi inah thil zuarin a in ak kual duh der lo a. MA val thil zuar kual a mahni leh chhungkaw chawm zo nih ai chuan MA val inchei nalh zuar chhungte chawm hlawm a in la changkang satliah, mahni bike chhungte lei sak petrol man pawh thawk chhuak lo ni kan zak lo zaw tlat mai thin hi a pawi takzek a ni. “In fapa chu enge a nih tawh ?” “M.com a zo ve tawh a.” “Anih chu eng hna nge a thawh ve tawh a ?” “Hna a la hmu lova, engmah a la thawk lo a awm vel mai mai rih a ni…” Khai khai khai, a zahthlak lam mah mah lo maw le. Hna te chu a awm awm thawk se a ni mai alawm, mahni lehkha zir san pawh chhawr tangkai thiam hlei lo…tlaw lutuk mai.

Mi in a thawh peih a rilru a neih a, thawh hreh a neih loh phawt chuan kan ramah hian eizawnna tur a la tam lutuk. Tu’n ka tawng lo haw lo se CeeCee-a (of CeeCee Pickle), mi tam takin an nuihzat pawhin pickle ama siam hmangin a hming a chhera, ei a zawng thei alawm mawle. Kan ramah hnamdang an tam kan tih kan tih te hi heng hnamdang ho thawh ang hi thawk peih ila, anmahni aia tha a nih loh pawhin anmahni tluka tha in thawk ila, an rate ang tho inchhiar bawk ila tunge sen inang, kuthnu inang rau rauvah hnam dang aiin mahni hnam pui chhawr duh zawk lo ang? An thawh ang kan thawh ve vek chuan hna an nei lo anga, hna awmlohna ramah ei zawng turin an rawn lut ruih ruih lo tawp ang tih kei chuan ka ring tlat.

Chuvangin eng mi pawh ni in eng anga zir sang pawh ni ila, thawh hreh leh thawh peihloh leh thawh duh bik kan nei a nih chuan kan vannei fe te a nih loh chuan ei hmu a chhungkaw chawm thei khawpin kan ding chhuak hauh lo ang a. Chutih laiin matric pawh pass lo pawh ni ila thawh hreh kan neih loh a, rilru fim tak nen kan tih apiang taima tak leh remhre taka kan tih phawt chuan mi sawi hat khawp a hausa te ni pha lo mah ila chhungkua chu kan chawm em em ang tih hi ka ring tlat a ni. Thil thiam chihrang hrang te hi neih tum ve tur. Entirnan mipa tan mi in mau pum khat leh chem pakhat min pe se hralh sum chang thei thil engemaw talah chhuah theih tur. Engkim mai ‘ka thiam lo ang, ka thei lo ang, ka peih chi a ni lo…’ tih zel mai chuan ‘MA val whole thing square’ pawh ni sawmsarih in eng anga inla changkang tukhum sam phir pawh ni mah la i nupui fanau te chu i chhungte thawh chhuah sa choka ami bak in i chawm lo anga, i nupui stayfree man tur i nu leh pa i dil duk duk reng mai ang.

Chuvangin hei hi hria ila kan ram leh hnam tung ding a, ram ti hmasawn tur chuan mitin te hian eng hna mah thawk hreh lova mahni theih tawk a ke kan pen a ngai a ni tih hi. Chu chu kan ram leh hnam damna, hmasawnna leh changkanna atana keini Mizo mipui te’n a kan ram leh hnam laka kan bat a ni tih hi i hre thar leh ila a tha awm e. Keini a ram leilung fa te’n thawh hreh, thawh zah, thawh peih loh leh thawh duh loh kan neih zeng-zung mai chuan kan chhehvel ram atangin hnamdang kan thawh hreh, kan thawh zah, kan thawh peihloh leh kan thawh duhloh te thawk turin an rawn lut zel ang a, an service kan mamawh miau si avangin kan hnar thei si lo anga, reiloteah kan thlang Khasi ho ang deuh khuan chim ral in kan awm anga, kan ramah ngei hian hnamdang in sumdwnna lian leh dinhmun pawimawh tha zawng zawng an chelh anga keini a ram neitute hi kan ramah hian thu lo zet in kan hawi ve lawl lawl mai ang tih hi a hlauhawm riau mai a. Chuvangin Zofate a bikin keini thalaite hi khua a tlai hma hian i hrarh chhuak mawlh teh ang u khai.

BigDaddy Hmahmatea

(R.Lalhmangaiha)

Kulikawn

KA THAWNTHU PHUAH

$
0
0
Real Madrid leh Bayern Munich te chuan Allianz Arena, Munich khawpuiah UEFA Champions League 2011-12 semi-final 1st leg khel turin an inbuatsaih mek a, khawvel a footballer tha ber ber te fuankhawmna tur a nih avangin khawvelin a nghak a, thlir a chak a ni. Munich khawpui ah chuan football expert-ho te, media lam mi te an pungkhawm sup sup a, kawtthler tin maiah te chuan football fans ho te chu an sahawk nasa in, an ri le lu mai a ni. Kick-off nan darkar 4 chiah a awm tawh a ni.
Hetih lai mek hian kei pawh mahni inah thawnthu phuah tur a inbuatsaih in hun ka lo hmang ve mek bawk a. Inkhel nghah nan a thawnthu inphuahsiak turin ka thianpa (unanupa) pakhat nen kan incho/in el a ni. In ah chuan ka phone chu charge pahin thawnthu phuah a, type lut nghal char char a, post nghal turin ka inbuatsaih ta a. Darkar 4 lai hun ka la nei a ni. Ka thawnthu phuah tur  ah hian idea pakhatmah ka neilo a, nilo, idea pakhat chu ka nei. Chu chu ka thawnthu phuah chu englam hawi emaw eng thu pawh nise a tawpah a changtupa chu lungngaihna vawrtawp tuarin a thi tur a ni tih hi a ni bur mai a ni.
Ka ziak tan ta a, Phone-ah ka type a, ka type tawh hnu a edit theih loh bakah rang tak a ka type theih loh avangin a tir atangin ka uluk nghal viau a (typing mistake, han tihsual palh zauh chu a tih that theih a, paragraph hran a luh tawh hnu chuan ka type tawh ho chu a tihdanglam  theih tawh loh…a tang(skip) tlat zel a ni) A hmasa ber atan a changtupa ka pian chhuah tir phawt a. Engtin nge ka tih khawngaihthlak chhoh tak ang le..? tiin ngaihtuahna ka seng chho ta a.

Ka hria e, fahrah nuhrawn hrawn, a nuhrawnin a tihduhdah avangin lungngaihna vawrtawp tuar tir ila tiin nuhrawn hrawn tir tumin ka puahchah chho ta a. Chumi tum ran chuan a nun kawng chhuk chho ka zawh tir tan ta a, a pian tirhin a hringtu nu kan boral tir ta phawt a. Fuh chho dawn riauin ka hria a. Mahse, ka type thui hmanlo, ti khawngaihthlak thiam turin ka rilru leh thu thiamna in a tlin dawn lo tlat. Chuvang chuan nuhrawn hrawn tir ai chuan nu leh pa in an thihsan, fahrah, mi vakvai, unau dang neilo, mi te hmuhsit leh tihduhdah, mahni a he khawvel a hreawm tinreng mal tak a hmachhawn tu ni zawk ta se ka ti khawngaihthlak thiam zawk ang a tiin a nun kawng chu chumi lam kawng zawh tur chuan thlak sak ka tum leh ta zawk a. A nu ka thih tir hnu chuan a pu leh a pa chu awlsam takin ka boral tir leh mai a. Ka tikhawngaihthlak sawt in, a lainatawm chho ngei mai.
Chutiang dinhmun a din tir tum chuan a nunkawng ka zawh chhoh tir ta zel a, a pi han thih tir na hun leh hmun mai a awm leh thei ta silo a. Engtin tin emaw a han thih tlawn tir ngawt dawn in ni thei chiah a ka hriat tawh loh bakah a pi in a thihsan mai tur chu ka lainat thar leh ta riau mai si a. La dampui zel se tha zawk dawnin ka hre leh hnuhnawh bawk si a. A pi nen dam chhoh dun tir zel a, an pahnih a tih khawngaihthlak chhoh ka tum leh ta zawk a. Inhlawhna awm ang ang ah te ka inhlawh chhoh tir lai chuan ka rilru ah nupui uire nei se, beidawnna vawrtawp ka thlen tir thiam thei zawk ang a tih ka ngaihtuah leh ta thut mai a. Ka lo ti rethei hman tawh ang reng sia, chuvang chuan lei rem te han rah tir leh phawt ila, nupui a chhia a tha te han nei te te phawt se tiin ka thawnthu kaldan chu ka thlak leh ta a. Mahse engtin nge leirem ka rah tir tak ang? Pawisa chhar tir ka tum rilru ut ut a, a lem mah mah dawn si…um..ka hria e, Rural bank lamah Loan puk tir mai teh ang tiin ngaihdan ka siam ta a ni.
Engtin nge a nupui ka uire tir tak ang? Motor accident avangin ramtui leilo in han awm te te se, chutia engmah ti thei lova a awm lai chuan a nupui chu an driver nen uire ta se….. fuh phian ang. Mahse, a nupui fanau te chuan lainat takin amah chu a damloh laiin ka lo enkawl tir hman tawh bawk si. Chuvang chuan kan dam that tir leh te te phawt a. (Chulai ka ziah lai mek chuan sana kan en a. Zan dar 11:00 a ri dawn der tawh mai a. Inkhel en a hun tep. Ka hmanhmawh tawh si, darkar thum lai mai hun ka lo hmang tawh reng ma. A changtupa lah a hausa tawh si, motor nen, dawr nen, nupui fanau te nen hlim takin an awm si. Engtin nge ni ta ang?)
Vawilehkhatah ka uire tir thut thei tawh silo a. Pathian thu awih, mi fel tak, a nupui suahsual avang liau liau a uire tir kan tum ngawt mai a. Ka buai ta phian, ka ngaihtuah vang vang a, hriatchhuah ka nei. An driver nen bungrua an lak khan zu ka lo intir tak e! Zu ngawlvei ah ka siam leh ta chuk chuk a, engtin tin emaw ni a nupui ka uire tir thei ta hram a. Fapa ka lo neih tir hman chu ka buai leh ta a, a fapa chu engtin nge ni ang? A nupui uire na pa in vawhlum se, nilo, a pa chuan tihpalh thil thu in vawhlum mai rawh se, inkhel an tan tep tawh si. Chutichuan a tir lam a ka idea neih ang ngeiin lungngaihna vawrtawp nen a tawpah a damlai nun ka thlahtir ta hram a. Edit miahlo in ka post nghal a. Inkhel ka en chhunzawm ta a ni. He ka thawnthu phuah hi ka short story phuah hmasak ber a ni.

New Delhi-ah lungthu ka kim

$
0
0

Kan hre fur hlawmin ka ring, kan khaw (Sihphir) bula Lungdai awm thu hi. Chu khaw hmu lova thih ka hlauh thin zia kha. Mahse, kan hma lam hun hi kan va hrelo tak em! Chutiang miin kan ram khawpui ber a vawithum ka’n kal thei ta mai hi. Ka thiltih chu ropui lo hle mahse, keini ang mi vantlang hnuailam leh khaw hmuh zauh thlahlel em em tu’na ka thleng thei hi chhiartu tam takte in kal fo tawhna leh in chen mekna a ni tih hre kur mah ila zep thei ka ni lo. Chuvangin, ka zin dan chanchin tlem azawng ka’n tarlang ang e:

Uttar Pradesh khawpui Lucknow-ah khuan ka putea (ka nu chhang chiah) hi missionary-in a awm ve a, chu hmuna zin chu vawi tam ka tum hnuah remchang takin kalna chance ka nei ta hlauh mai, chumi chungchang chu ka sawi tum ber a ni lo bawk a ‘tichuan hlim takin Lucknow-ah chuan ka zin ta a’ tiin duhtawk phawt mai ang.

Lucknow meuh thleng ta chu khawvel thilmak pasarih zinga lang ve fo Taj Mahal, khawvela thlan in ropui ber te zing a mi, hmangaihnaa sak chu thlen ve hram ka duh. Puteate’n min kalpui hman silo. Remchang min dap puiin Etawah lama Mizo pastor hnathawk in Lucknow-a meeting pawimawha a rawn kal chu remchangah ka zui ta a, Etawah atang chuan Taj Mahal awmna Agra khua chu hnai te a nih tawh bawk avangin chuta thlen chu ka tana thil remchang tak a ni reng mai.

‘Etawah atang chuan Taj Mahal chu ka va tlawh ta a, a manhla ngei mai’ tiin duhtawk leh phawt ang. Ka Taj Mahal tlawh zo chu kan pastor-te inah bawk chuan ka innghat leh a; a tuk zinga kan pastor-te nena kan inbiak hmasak ber chuan ‘Nizanah kannu nen kan lo sawi dun a; Delhi hi tlawh la kan duh. Remchang I hmu tawh kher lo maithei a,’ min ti a nih chu. Puteate kha chuan anmahni’n min kalpui theih siloh avangin kal lo mai turin min duh kha a ni a.

Tichuan Taj Mahal pawha min hruaitu ringthar pakhat nen chuan New Delhi pan chuan kan inhawl chhuak leh ta a nih chu. Tlai dar 3:15 ah New Delhi khawpui chu ka lut ve ta rup mai. Auto Rickshaw la nghalin India Gate, Qutub Minar leh Parliament House-te kan tlawh a; a nuamin a hlimawm ngei mai. Parliament House-a thla lak an phal lo kha chu ka thinrim ngawt mai. Ka thinrimna hmun a changkan tak hle ah erawh ka lawm phian lawi . AIIMS Hospital pawh lut chiah loin pawn atang chuan kan thlir thuak tak e.

Rel Station-ah zanriah kan ei a; ‘chu chu in duh em?’ an tih ang kan lo aw zel avang chuan ei khama kan bill chu sang tak a ni. Keima pek vek tur a ni si, uiawm duh khawp mai. Amaherawhchu a tui em kher a, a pawi erawh ka ti em em lem chuanglaw.

A tuk zing hma taka Delhi khawpui chu chhuahsan leh mai tur kan nih avang chuan ka kalpui pa chuan pawisa min ren pui deuh nen station a mut mai a rawt a; mahse, kei rilru chapo ve tak mai chuan Delhi kal ve ta lem a chuti maia mut chu ka duh der lo thung. Mutna hi Pathianin hahchawlh nana min pek nuam ber a ni bawk a; ka duhtui viau thin reng a. Hotel man tlawm kan hmu fuh hlauh a; Delhi-ah zan ka riak ve ta zan mai. Lehlanga kalna hi zinah ka ngai meuh lo thin. Mahse, hei, zan ka’n riah ve tak hial chu.

A tuk zing dar 6:40 ah Delhi khawpui chu ‘tawn leh ni awm thei hian ka mawi silo’ ti chungin ka thlir liam ta a. Cham chhung hun reilo teh mahse, Delhi zin chu ka ni ta hrim hrim e. A vawikhatna chu.

AC atanga pawn kan chhuak chiah chu rilru in ‘Helai hmun hi khawvela hmun changkang ber pawl, khawvela mi hausa hoin nuam an tawln hmun chu a ni si a maw?’ tiin a lum em avanga nuam tilo tak chungin ka ngaihtuah a.

Mizoram House chu taxi in kan thleng phei ta. Kan lut a; min lo melh tu chu an tam khawp mai. Mahse, tuman min lo be lo kha mak ka ti. Receiptionist counter-ah chuan chinchang ka zawt a; min hrilhfiah hnu chuan kan room turte min kawhhmuhin kan innghat fel ta a; a lo awm sate erawh an hawihhawmin biak an nuam thung kher mai. Zirlai Mizoram lam pan tur, kalna khaihlak avanga tangkhang an lo awm nual mai a; awm an ti nuam letling phian. Heng ho hi Mizoram House a staff pakhatin rel ticket hmuhsak a tiam avanga tangkhang anni. A hmuhsak hleithei leh si lo a/a to uchuak lutuk a; an duhlo a ni. Zu erawh an duh khawp mai, naupang te te paw’n an khiat khawlh khawlh reng mai zawng a ni e. ‘Phaia indah tur pawh hian fimkhur a va ngai em!’ tih ka ngaihtuah phah. Naupang pakhat phei chu amah hre ngailo mah ila, a chhungte a’n sawi takah chuan an motor no nen lam ka sawi thei ta mai, zu chu a nghei phah ta hlauh a. Mak ve angreng.

Pachhunga College zirlai ho an rawn zin a; mak deuh mai chu receiptionist nu chuan, ‘House-ah kher hian rawn thlen in tum thin a!’ a lo ti nia, Mizoram House chu kan inah kan ngaih hlawm vang a ni tih a hrelo nge mi hnuaihnung zawk hi min hmusit pawh ka hrelo.

A thawk tute vai deuh vek anni mai kha chu a zialo deuh ka ti. Hlawh sang lo tak pawha thawk duh Mizo thalai an tam dawn vei nen. EPL en chak kan tam nen Criket an ti tuah hum reng mai ringawt pawh kha a ninawm.

Tuk khat chu mikhual lo thleng thar ka ka hmu a; enge a tih dawn tia ka zawh chuan (Delhi angah chuan engmah tilo a kal thu awm hek suh) ‘Visa ka buaipui dawn a’ a ti a. Keipawh visa buaipui tura kal ka nih thu ka sawi hnu phei chuan a phur ngei mai. Mawl hle mah ila kan aiin a la mawl ve lehchhawng niin ka hria. Visa dil tur chuan passport a ngai tih a hre ve na a; passport nia a ngaih erawh passport size photo a ni thung.

A insawi dan chuan Burma lam chhuak, Aizawl a khawsa a ni. Hemi tuma dormitory a awm ho hi zirlai ho tihloh kha chu visa lampang chungchang deuh vek kan nia; embassy hrang hrangah kan in kalpui liam liam hlawm a, fiamthu ten Bagha embassy, Lailapur embassy te kan ti a; kan hlim viau thin.

Kan Burma thiana embassy kal tur erawh hi chuan tuma kalpui a duhloh avangin amahin a kal a; a lo haw leha a thil tawn a sawi chu a nuihzatthlak tawp. Burma embassy tual chu a va thleng ve mai a; security an lo awm avangin man a hlau a; a rawn kir leh daih hi a lo ni a; ani aia house kan chhuahsan hma avangin enganginnge a khawsak tak zel ka hrelo. A ngaihtuahawm ve lehchhawng khawp mai.

Kan chaw ei laiin tumkhat chu ka hringnuna ka thlen san hmel ber hun a thleng, Burma lam mi bawk a ni a; Aizawl lama khawsa a ni tho awm e. Korean chhungkaw hnena awm a ni a; anni an hawn a hun tak si ah chuan awmna tur a hre ta lo. A lo inkhawl im em lemlo nge ni pawisa a nei ta lo. Delhi lama Mizo zirlai ten Aizawl a thlen na tur khawp pawisa an lo pe a; a kalna tur ngaihtuah paha house a cham hi a lo ni a. Chumi chuan hna min han dil tehreng a nih kha. Dorm a riak theuh theuh si kha min lo ngaisang phian zawk nge ni, kan thian pakhat phei chuan nui miah silo hian inti lal hmel tak hian a be kual vel a; nuih insum a har duh kher mai.

Khawpui vel chu kan fang kual a; tum hmasaa ka fan hnu pawh fang leh vekin ka la kal lohna The Dandi March, Red Ford leh Lotus Temple pawh kan tlawh leh bawk. Lum viau mahse a nuam leh viau tho e. Tichuan, kan tih tur tul hrang hrangte kan tihfel hnu chuan dam takin Delhi khawpui chu kan chhuahsan leh ta. A lehpek awm kha ka rin loh nen tun hi ka thleng ta a ni a; ka lawm kher mai.

A tum thumna erawh a lungthu kimna a ni ta bawka; ka luh dan pawh a changkang ta deuh. Thlawhtheihna ngatin, chupawh foreign atang ngat lehnghalin mawle. Keini ang tawnah chuan insawitheihna tham a ni.

Airport kan thleng ta; checking leh thil tul dangte ka tihfel hnu chuan ka thlen in pa tur kan misual thianpa Lamji biak ka tum a; ka be thei ta tlat lo mai. Ka phone (fb) ah a address kimchang chu ka save tho a, mahse, internet ka man thei chuang bawk silo. A tuka thlawk chhuak tur ka ni chauh bawk si. Airport-ah hian tum aia rei cham tum ka ngah hle tawh a; tun tum pawh hian tum aia rei ka cham leh ngei dawnin ka inhre hman. Airport hotel a cheng sang thum vel senga riah ai chuan thutthleng vela mut mai mai a sum save ka duh zawk hman.

Ka beidawn hnuah address ka save na fon chu ka hawng thei hlawl mai. Prepaid taxi ticket lain Lamji te awmna lam chu pan ka tum ta. Mahse, ka taxi kalna tur driver chuan ka kal duhna lampang chu a lo hre hauh lo mai. Taxi pu dangte pawhin ka ticket an en dan dan hnu chuan an lo hre hlawm bawk silo. Refund leh mai tura min rawn anga refund leh tuma ka kal mek lai chuan driver pakhat chuan hriat theih mai a in beisei thuin min rawn ko leh ta.

A hmain Mumbai-ah prepaid taxi ka hman tuma min bum an tum tawh avangin talbuai ka hlau hle. Ka in ngaihtuah vang vang hnuin buai hlau tak chung siin ka in hruai tir ta. Mi zawt chawp zelin ka duhna hmun chu kan thleng ta hlawl mai.

Amaherawhchu, quarter kan thlen hnu pawha Lamji ka la biak theih chuanloh avang chuan bag hnuk hruih hruih chungin ka tei ka tei ringawt mai a. Tlang mi hmel pu pakhat lokal chu helaiah Mizo awm a hriat leh hriatloh ka zawt chawt mai a, a lo hre bik bawk silo. A house no te min zawt a, ka lo hre bik bawk silo, ka awmna hmun hi a diklo a nihte ka ring rum rum hman mai.

Mi kawtkaia ka mutthluk lup lup hnu chuan ka ril a tam deuh avang chuan a hmaa taxi in min drop na bula vai dawrah chuan chhang leh cold drink vel ka va lei a. Ka ti fuh ta. Chulai hmunah chuan Lamji nau chuan min lo chang reng a, a haw leh chiah hi a lo ni a, chu chu fon-in thianpa (misual) kher kher-a a lo lang ta hlawl mai. A hnuah ka thlen in tur Lamji nau chuan min rawn lam ta a nih kha. Ka van lawm tak em!

An inah min hruai lut a, ka insil thlan daih hnu chuan hlim takin kan ti ti a; chaw te eiin a hnuah kan mu zal a; ka chau deuh a ni ngei ang, ka lo muhil a; Lamji hnathawk bang hian min rawn ti harh a, misual lamah kan lo innel tawh bawk a; la inhmu ngailo ni mah ila in chibaiin kan ti ti a, rilru inpawh takin kan inkawm ta a, a hlimawmin zan kan tumtawi a ni ber mai.

Zan khat chauh riaka a tuk zing hma taka chhuak lehnghal mai tur ka nih avangin inkawmna hun kan nei reilo kher mai. Engpawhnise, an unau fel zia, ram pawnah pawh unau hnih chauha an awm chung pawha nitin chhung inkhawm an lo nei zat zat thin tih ka hriat khan an ngaihsanawm ka van ti tehlul em!

Vartianah airport panin ka chhuahsan leh ta a, airport atang chuan Delhi khawpui chu tluang takin ka thlawhchhuahsan ta a ni.

Aw, Delhi, tawn leh ni awm tak ang che maw.

NEPAL CHANCHIN BU LAR BER TE ZINGA “KATHMANDU POST” AH MIZO HMING A CHUANG MAWI HLE.

$
0
0

India ram chanchinbu tam tak chu nise, “Jerry Lalrinzaula” te pawh an ti leh mahna. Mahse Nepal Chanchin lar berte zinga Kathmandu Post, leh chanchinbu lar dang thenkhatah, tih sual nei map lovin, Tv. Jerry Lalrinzuala hming chiang takin an tar lang. An tarlan na chhan chu:

“Nimin Dt 30 July khan, Dasharath Stadium Kathmandu a, SAFF U-16 Championship Final hmuhnawm tak,India leh Nepal in an khelh ah, (Nepal hi Footballah an tui a, an than (hmasawn) em avangin) an in nawr tawk hle. chak bik awmlo a, an khelh fe hnu, a tawp dawn hnaih, 18 minutes chauh a awm tawh laiin, India lam tan, Jerry Lalrinzuala’n (Mizo tleirawl) nalh leh kawh zet maiin, 20m vela hla atanga a ‘long range shot’ chu Nepalin goal keeper tha bera an ngaih, Roman Rasailia’n theih pa tawp chhuah chung pawha a aman theih tak ngangloh avangin, ndia an Champion ta ani. Kan Mizo players te, an va han chhuanawm em ! SAFF U-16 Championship ah hian, India players te zingah Mizo tleirawl 3 lai an rawn lang thawt a ni.

Tichuan, SAFF U-16 championship final ah ndian Team Champion niin, No-Mawi (Cup) leh tangkapui pakhat theuh an dawng ta a ni. (An thlalak leh midangte hming kan rawn tarlang thei rih lo, a pawi hle)

Viewing all 120 articles
Browse latest View live