Ka mi lohna a rei ta a niang,ka bo huih mai.
Saikhumphai leh Vaphai khaw inkara buaina a chhuah hma kar khan Vaphai ah ka chho a. Tichuan kha tiang thil kha athleng ta rup rup mai si a. A pawi in, a lungchhiat thlak em em a ni. Ka mit ngeiin ka hmu ve a, ka tel ve bawk a (Vaphai khua ni ve miau hek). Post hlui khatiang inziahna kha ka’n hai kual a, ka hmu nual mai. Ziah ve a tulin ka hre tlat ta a.
Hemi issue ah kher kher hi chuan Vaphai kan thiam lo hmasa a ni ti ila a sual lo ang. ‘In khua ni si i va tan lo ve’ min ti mai thei, kan sawi zel ang.
Saikhumphai hi (Keini Vaphai ho chuan Saikhumphai-bawk ti ngat in kan ko) a dinna a reilo. A din tandan chu sawi vek lo mai ang, a sei dawn lutuk. Vaphai khua, leilet a hnathawka riak thin ten an din a ni. Khua a ni lo, bawk a ni. Tichuan hun alo kal zel a, mi an lo pung ve zel, khawchhak tlang dung a tang kan unau te an lo pem khawm a, Vaphai atang ngei pawh zuk in bawk an awm ta (Vaphai atang an pem lo a, an in sawn mai a ni. Vaphai veng pakhat ang a ni). Tichuan VC hran ngiat tham te an lo awm ve ta reng mai. Hetianga mahni in relbawl hrang duh a an awm hi ka hriat sual loh chuan 2003 vel a tang a ni a. A mei zang hlap tu ber hi kan khaw pa ngei mai Pu. Lalchawivela a ni. Mahni in lak hran duhna an ti lang lian telh telh a, party lam atang eng tin tin emaw politics khelh nan an hmang a, MNF VC kan neih laiin politics khelh nan kan indan tir ang che u an lo ti pek emaw ni, chu document ngei chu a ni court-a Saikhumphai-bawk ten an lek lam viau kha. Tichuan Vaphai khaw mipuite chuan kan hotute tih dik loh chu kan tuar ta zel a ni. Hetah hian in thupsak a, kan thiamna ngawr ngawr chauh sawi ka tum lem lo a, dik lo chu a dik thei lo miau si hek!
Vaphai khua te hian kan in rawt phur a, kan khaw veng pakhat kan zu hal hluah ringawt a ni lo a, rei tak atanga in mun tawh, khaw chhung mipui ten thaw dep dep a kan thlir a ni tih min hriat pui ula a tha khawp mai. Hetiang hi a thleng thei tih an hriat avangin Val upa chinchang hre deuh te khan min lo hup bet hram hram a, zawl an lo dawh hram hram a ni zawk a. Zawl dawh zawkah kan tang char char a, a te zawk Saikhumphai-bawk hian min vo kher kher zawk titih ta mai. “Vaphai khua hian an ngam tak tak lo ang” an ti a nih mahna. Khawchhak lam unaute, helaia Saikhumphai-bawk a rawn pem te hi atlangpuiin tlawmngaihna ah an hniam em em a, Vaphai khaw ram kang ah te hian kangmei min ven pui a min thelhpui awm hi ka la hre lo reng reng mai a, an veng chhak lawk te pawh kang se, an tana a hlauhawm lem loh chuan an thlir vel mai mai a, sangha lah nise Tiau dung tluan an suar tluan a,an vai zo. Kan naupanlai (ti ve khanglang ila, a la rei lem lo mahse chuti chung pawh chuaan…) a ngaw khep khup, zawng rual pawh kan hmuh sup sup na Tiau kam ngawpui te kha min tuk darh sak zo a, thingzai a tan tam tak an kit bawk a. Khaw hmangaih tak rilru atang chuan a na ve em asin. Khang ho kuta Vaphai khaw ram tha lai tak mai, leilet hmun leh thlawhhma atana tha lai han pek birh kha chu kan phal bik thlawt lo a ni. Mahse kan tuhrah kan seng kha a ngai ve miau si a. Border Trade te Saikhumphai a dah tura tih a lo nih khan, Saikhumphai-bawk mite nena buaina kan neih avangin Farkawn khuaah Trade center kha sawn mai thei dinhmunah a awm ta mai a. Khami rilru na kha tam tak an awm bawk a ni.
Tichuan tha takin kan indawr chho anga, an ni pawhin zawl an dawh ve ang a, Vaphaiah lo chho in kan cheng ho anga kan tih laiin kawhmawh an bawl leh ta a. Court ah an zual ko a, rambuai hma atang a kan awmna a ni tih ang zawng a thu an han vei vir te kha chuan tlangval thin a ti sa a lawm. Tichuan 2012 khan Vaphai khaw thinrim chuan an in zu thiah tumin a khaw nawtin kan chim thla a, a hnarkaitu in 3/4 vel chu kan zu thiah sak a, in halna em chu a thleng lo. Upa te khan thalaite kha min beng dai hram hram a, IR ho an lo duty bawk a. He mi tum pawh hian ka tel ve nghe nghe a. Tha taka sawi laia an awih duh loh avang khan kan zu rik rap ve a ni. A khaw mi tam zawk te chuan bawk atang a Vaphai khuaa rawn insawn chu an hreh lo, mahse an hotu deuh te kha an hmaizah a ni chek ang chu in 2 vel bak an rawn in sawn ta lo a. Court ah an appeal leh ta. 2013 kum tir ah khan Court thu a lo chhuak a, hnehna an chang ta mai. Khatah tak khan a ni Vaphai tlangval thinrim kan in veng seng ta lo a ni. Court-ah Bawk mite nen chuan kan in khing ta a, khati khawp khan document kan nei tha a. Kan dinhmun a that fe zawk lai a, Vaphai khua min king thla tawp thei kha mipui mak tih a la ni reng. Rilru a na bawk. A thawh hnih nan Bawk lam panin a khaw nawtin kan chim leh ta a.
Tlangval chakvak te ruang chaicheh in khua kan lut a, IR te leh kan nula ho lo in dan buai lai a in lo thiah zawh vek kha kan tum ber a. Upa lam leh nula te kawng pangngaiah IR ho nek thla turin an kal a, tlangval ho khua kan luh hma chiah khan nula ho te thawm leh tear gas puak ri khan Vaphai khaw tlangval thin tawt a ti puak a ni ber ang chu, thil duhawmlo tak kha kan lo ti ta a. Khuaah chuan Bawk mi sa tu mah an lo awm lo a, an hlau an lo tlan bo vek a ni. In inhnaih te te a nih hlawm avang khan an zirlaibu, Bible leh an thawmhnaw te, an bungbel te kha theh chhuak ve mah ila a hliau kang vek tho a. A rapthlak em em, tih bak chuan sawi ngaihna a awm lo. Sawi tam lo ang. Vaphai khaw nula te, tlangval ai mahin an huaisen a ni. Fak an phu.
Thir hi a lin laia den tur a ni a, hmana a awlsam lai khan kan khawtlang hruai tu te khan a na chang hriain ro lo rel sela chu hetiang hi a thleng lo ang. Tin, a nih tur ang ang a ni tawh a, Saikhumphai-bawk a hruaitu (mipui thlan an ni chuang lo a, hotu awm a awm ve tawp an ni ber) te kha in phah hniam in Bawk atang Vaphai-ah khan rawn insawn chho mai se chu eng mah athleng lo ang. Sorkarin transportation a tum vek dawn a, tin, sawrkar atanga compensation kha atlem an ti a nih chuan demand belh in Vaphai khua te phungbawm ah sawm se, inpui tawn ila engkim hi a tha mai tur. Thuneihna duh lutuk avang in nu nau ten an tuar ta vak mai a, a pawi tak tak a ni. Vaphai khua hi khaw sual tak kan ni lo a, ramri dep a awm kan nih avang erawh chuan chanchin tha vaklo hi kan nei ve zauh zauh a ni.
Khatia kan buai lai khan sawrkar atangin Saikhumphai-bawk mite chuan ration an dawng a, Vaphai khan chaw nghei a dah chu a tum bik lo. Mahse, thil kan ti ro ro tawh a, Bawk a awm tir loh tawp law law kha Vaphai hruaitu te duhdan a nih avang khan an hnena tanpuina lut turte kha an dang ta a. Chutih laia Farkawn khuain Vaphai khua pawh rawn eih lo a an lo zu che ta mai kha, Vaphai khua an zahlo hle a ni. Thil atir atanga min hriatpui vek tu te kan khaw thenawm an ni a. An politics ah chuan Saikhumphai-bawk an hmangaih em em vang aiin, Border Trade an khuaa a awm theih nan Bawk-a mite hi chhuak lo se, buai reng se. Keiniin Trade Center hi chang ila, tia an politics khelhna a ni mah zawk. A hmuna cheng ka nih avangin he thil hi chu a chiang khawpin ka hria. (Farkawn leh Vaphai hi chu khaw iner tak kan ni ve hrim hrim a)
Ka sawi hmaih hauh loh tur chu hotute hi an pawimawh a. Khaw mipui/ram mipui te dinhmun hi an kutah a awm a ni. Tha leh dik taka rorel mai hi a tha a. A chang te chuan inphahhniam a ngaih changte a awm ve fo a ni. He thilah hian Vaphai mipui kan thiam lo a, Bawk hruaitu te pawh an thiam lo. Lungrual taka awm ho hi a tha ber a. Vaphai khaw mawng ka hlim deuh a nih pawhin ka hmuhdan ka ziak a ni ve mai a. Thupawi a nih em ka ring lo. Mimal ngaihdan ka rawn tarlang mai a ni. Vaphai khaw mipuite hian min tawmpui vek kher lo ang. Tumah ka tih chhan lo tiin ka’n in tlawh khalh sa ange. Saikhumphai-bawk mipui te nen hian kan inhaw hran chuang lo a, kan la in kawm bawrh bawrh a. Bawka kan kal chang pawhin chawthing kan zen rawk rawk tho a ni. An ni pawh an rawn bazar a, tumah kan in enhrang chuang lo. Vaphai in an chunga an thiltihah Bawk mite chu an rilru a na in engemaw chenah Vaphai pawh an dem ngei ang. Vaphai pawhin heng thleng thleng a kalpui ngaia Bawk mite an awm hi an puhmawh ngei ang. Mahse, a mimal takin inhuatna pakhatmah kan nei lo a. A hma ang takin inpawh tawhlo mah ila, khaw khat kan nihna leh a thlum a al ei za kan nihna hian kan in huat phah reng reng lo tih hi Mizo mipui te hian min hriat sak hlawm dawn nia.